Bước tiến so với ngưỡng cũ

Theo Bộ Tài chính, dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) đề xuất nâng mức doanh thu không phải nộp thuế của hộ, cá nhân kinh doanh từ 200 lên 500 triệu đồng/năm. Mức 500 triệu đồng này cũng được dùng làm phần doanh thu được trừ trước khi tính thuế theo tỷ lệ trên doanh thu và được đề xuất đồng bộ sang Luật Thuế GTGT sửa đổi.

Với hơn 2,54 triệu hộ kinh doanh thường xuyên tính đến tháng 10/2025, nếu áp dụng mức mới, dự kiến khoảng 2,3 triệu hộ tương đương 90% sẽ không phải nộp thuế.

Ở góc độ cơ cấu chính sách, nhiều chuyên gia đánh giá đây là bước điều chỉnh thể hiện tinh thần tiếp thu của cơ quan soạn thảo, khi ngưỡng 200 triệu đồng bị xem là đã “lạc hậu” và không phản ánh đúng mặt bằng doanh thu, chi phí của hộ kinh doanh sau nhiều năm biến động giá cả.

PGS.TS Lê Xuân Trường, Trưởng khoa Thuế - Hải quan, Học viện Tài chính, nhận định ngưỡng 500 triệu đồng/năm là khá phù hợp với mức thu nhập bình quân đầu người hiện nay, nhất là khi đi cùng thay đổi kỹ thuật tính thuế, chỉ thu thuế phần doanh thu vượt trên 500 triệu thay vì đánh trên toàn bộ doanh thu như trước. Cách tính mới này, theo ông Trường, có lợi hơn cho hộ, cá nhân kinh doanh so với cơ chế cũ.

Từ góc nhìn tư vấn thuế, ông Nguyễn Hoàng Sơn, Phó Chủ tịch Hội Tư vấn và đại lý thuế TP.HCM, CEO Công ty Dịch vụ thuế và kế toán Việt Tín, đánh giá đề xuất nâng ngưỡng doanh thu tính thuế lên 500 triệu đồng là “khá phù hợp, đặc biệt với các tiểu thương nhỏ lẻ”. Ông phân tích: nếu chia bình quân, hộ kinh doanh phải đạt doanh thu khoảng 1,36 triệu đồng mỗi ngày và không chứng minh được chi phí thì mới bắt đầu nộp thuế, mức này đã giảm đáng kể áp lực so với ngưỡng 100 triệu đồng/năm trước đây.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam cũng cho rằng đề xuất hiện nay là “tin vui bước đầu” với hộ, cá nhân kinh doanh, vì chỉ khi doanh thu vượt ngưỡng mới phải đóng thuế, đồng thời hoan nghênh việc tính thuế trên thu nhập (doanh thu trừ chi phí) với nhóm doanh thu từ 500 triệu đến 3 tỷ đồng.

Tích cực nhưng vẫn “dưới kỳ vọng”

Mặc dù đánh giá là bước tiến so với ngưỡng cũ, không ít ý kiến cho rằng 500 triệu đồng vẫn chưa phản ánh đầy đủ thực tế ngành nghề và mức sống hiện nay.

TS. Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường Đại học Kinh doanh & Công nghệ Hà Nội, nguyên Vụ trưởng Tổng cục Thuế, nhận định ngưỡng 500 triệu đồng/năm “chưa phải là ngưỡng cao”. Ông nêu ví dụ: nếu giả định biên lợi nhuận khoảng 10%, doanh thu 500 triệu chỉ tương ứng thu nhập chịu thuế 50 triệu đồng/năm, tức khoảng 4,17 triệu đồng/tháng – một mức thu nhập thấp.

TS. Tú đồng thời lưu ý, khi nâng ngưỡng lên 500 triệu, số hộ được miễn thuế tăng mạnh (khoảng 2,3 triệu hộ trên tổng số hơn 2,54 triệu), dẫn đến khả năng giảm thu ngân sách, đồng thời có thể củng cố tâm lý “đứng dưới ngưỡng để khỏi nộp thuế” khiến khu vực kinh tế phi chính thức khó thu hẹp. Vì vậy, ông nhấn mạnh Bộ Tài chính cần điều tra, thống kê kỹ cơ cấu doanh thu hộ kinh doanh để thiết kế ngưỡng hợp lý thay vì quyết định thuần túy trên bàn giấy.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Văn Được, Tổng giám đốc Công ty TNHH Kế toán & Tư vấn Thuế Trọng Tín, đánh giá việc nâng ngưỡng từ 200 lên 500 triệu tất yếu làm tăng số hộ được miễn thuế và giảm nguồn thu ngân sách. Tuy nhiên, ông nhìn nhận điểm tiến bộ của đề xuất là chỉ đánh thuế phần vượt trên 500 triệu. Ông phân tích, trước đây, nếu ngưỡng miễn thuế là 100 triệu đồng/năm thì hộ có doanh thu 101 triệu phải nộp thuế trên toàn bộ 101 triệu, còn với cách thiết kế mới, nếu doanh thu 501 triệu thì chỉ tính thuế trên phần 1 triệu vượt.

Dẫu vậy, ông Được cho rằng, nếu tiếp tục giả định biên lợi nhuận 10% thì mức 500 triệu vẫn chưa đảm bảo công bằng với người làm công ăn lương. Ông đề xuất, để thu nhập sau thuế của hộ kinh doanh tiệm cận người làm lương, ngưỡng doanh thu chịu thuế nên ở khoảng 1 tỷ đồng/năm – tương đương thu nhập bình quân khoảng 8,4 triệu đồng/tháng.

Ông Lê Văn Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Kế toán Thuế Keytas, nhìn nhận ngưỡng 500 triệu đồng “phù hợp và công bằng hơn” so với các đề xuất thấp trước đó, nhưng vẫn “chưa chắc đảm bảo thu nhập sau thuế của hộ kinh doanh tương đương người làm công ăn lương”. Ông so sánh: mức miễn thuế ở Thái Lan tương đương khoảng 750 triệu, Malaysia khoảng 1 tỷ và Trung Quốc khoảng 1,5 tỷ đồng/năm, từ đó kiến nghị Việt Nam nên cân nhắc ngưỡng tối thiểu 750 triệu, tốt hơn nữa là 1 tỷ đồng/năm để vừa hỗ trợ kinh doanh, vừa nuôi dưỡng nguồn thu dài hạn.

Đề xuất “ngưỡng động”: phân theo ngành, biên lợi nhuận và vùng miền

Không chỉ tranh luận về “con số” 500 triệu, nhiều chuyên gia cho rằng vấn đề cốt lõi là không nên dùng một ngưỡng doanh thu duy nhất cho mọi ngành nghề, dễ dẫn đến tình trạng “cào bằng” giữa những nhóm có biên lợi nhuận khác nhau.

Chuyên gia Nguyễn Hồ Ngọc, Giám đốc đào tạo ATC Academy, phân tích mức ngưỡng 500 triệu hiện “chỉ thích hợp với các ngành có lợi nhuận biên cao”. Nếu chỉ xét doanh thu mà bỏ qua tỷ suất lợi nhuận, chính sách vô tình siết chặt nhóm biên thấp, trong khi ưu ái nhóm biên cao. Hộ tạp hóa, đại lý gạo, vật liệu xây dựng… có doanh thu vài trăm triệu đến cả tỷ đồng nhưng lãi ròng chỉ 5-7%, trong khi nhiều ngành dịch vụ có thể đạt biên lợi nhuận 30-40%.

Từ đó, ông Ngọc đề xuất cách tiếp cận xây dựng ngưỡng dựa trên lợi nhuận ròng tối thiểu mà Nhà nước coi là “ngưỡng bước vào vùng chịu thuế”, có thể tham chiếu mức giảm trừ gia cảnh 15,5 triệu đồng/tháng của người làm công ăn lương rồi suy ngược ra doanh thu theo tỷ suất lợi nhuận bình quân từng ngành. Như vậy, ngưỡng doanh thu giữa nhóm phân phối hàng hóa biên lợi nhuận thấp và nhóm dịch vụ biên lợi nhuận cao sẽ không giống nhau, thay vì áp chung một mốc 500 triệu cho tất cả.

Một số chuyên gia khác còn nhắc đến yếu tố vùng miền, mức sống. Hộ kinh doanh ở đô thị lớn phải chịu chi phí mặt bằng, nhân công, sinh hoạt cao hơn nhiều so với nông thôn. Nếu cùng một ngưỡng doanh thu miễn thuế cho mọi địa bàn, khả năng chịu đựng của các hộ ở khu vực chi phí cao sẽ thấp hơn, trong khi nghĩa vụ thuế lại giống nhau.

Từ bức tranh ý kiến đa chiều có thể thấy, một điểm đồng thuận khá rõ là việc nâng ngưỡng doanh thu miễn/chịu thuế lên 500 triệu đồng/năm, kèm cách tính mới chỉ đánh thuế phần vượt, là bước tiến đáng ghi nhận, giúp giảm áp lực cho đa số hộ kinh doanh và phản ánh tốt hơn mặt bằng thu nhập hiện nay.

Tuy nhiên, câu hỏi “500 triệu đã đủ chưa?” vẫn đang được các chuyên gia tranh luận. Nhiều ý kiến đề xuất nâng lên 750 triệu hoặc 1 tỷ đồng/năm, hoặc thiết kế ngưỡng động dựa trên biên lợi nhuận và đặc thù từng ngành, vùng, thay vì dùng một con số cố định cho tất cả.

Điểm chung trong những kiến nghị này là mong muốn chính sách thuế công bằng hơn giữa các nhóm thu nhập, giữa hộ kinh doanh và người làm công ăn lương, đồng thời “khoan sức dân”, nuôi dưỡng nguồn thu và khuyến khích khu vực kinh doanh cá thể phát triển theo hướng minh bạch, bền vững.