Đội mũ rơm - truyền thống Giáng sinh kỳ lạ bị lãng quên của Ireland

diễn viên kịch câm (mummer) ở Ireland thường mặc trang phục rơm vào mùa Giáng sinh

Giáng sinh tại Ireland tăng cường biểu diễn dù đang diễn ra dịch bệnh

Trải qua 400 năm, diễn viên kịch câm (mummer) ở Ireland thường mặc trang phục rơm vào mùa Giáng sinh và đi từng nhà để biểu diễn bằng những vở kịch, vần điệu, ca hát, thậm chí là khiêu vũ. Vào giữa những năm 1900, phong tục này gần như biến mất, một phần do sự rạn nứt trong xã hội.

Những năm gần đây, một số câu lạc bộ mummer ở Ireland đã tăng cường biểu diễn trước mỗi dịp Giáng sinh; trong đó là một dự án lớn được thực hiện cách đây 7 năm ở County Leitrim bởi nghệ sĩ địa phương Edwina Guckian. Trong suốt tháng 12, có hơn 300 nghệ sĩ trẻ mặc những trang phục làm bằng rơm và biểu diễn ở ngoài trời. Rơm được thu hoạch từ các trang trại địa phương, đan bằng tay thành mặt nạ và váy.

Điều đặc biệt là không bao giờ được gọi những diễn viên là "Người rơm", dù nó bắt nguồn một câu chuyện từ trong truyền thuyết.

Điều đặc biệt là không bao giờ được gọi những diễn viên là "Người rơm", dù nó bắt nguồn một câu chuyện từ trong truyền thuyết. Ông Guckian cho biết, dù gì việc thừa kế phong tục trở thành nghệ sĩ mummer là điều nên làm của thế hệ trẻ bây giờ. Trước đây, những nhóm diễn viên chỉ là những nam thanh niên nhưng ngày nay họ đại diện cho toàn bộ xã hội Ireland.

Các du khách muốn xem một buổi biểu diễn có thể đến Leitrim - một quận nằm ở Tây Bắc Ireland nổi tiếng với những khu rừng xanh tươi, hồ nước trong xanh và những ngôi làng đặc trưng vùng nông thôn nơi đây.

Các diễn viên kịch câm đi biểu diễn từng nhà vào mỗi mùa Giáng sinh

Từ "mummer" (diễn viên kịch câm), được cho là có nguồn gốc từ Đức, được sử dụng để chỉ một diễn viên đeo mặt nạ ở các quốc gia theo tục lệ truyền thống này như Ireland, Anh, Scotland và Canada. Theo bà Anne O'Dowd - cựu giám sát tại Bảo tàng Quốc gia Ireland kiêm tác giả cuốn sách "Straw, Hay and Rushes in Irish Folk Tradition", phong tục thú vị này du nhập từ nước Anh vào những năm 1600.

Nhiều thế kỷ sau, hoạt động diễn kịch phổ biến rộng rãi ở phần phía Bắc và dọc theo các vùng của bờ biển phía Đông của Ireland. Trong truyền thống, dàn diễn viên nam sẽ đóng vai các anh hùng Ireland như Thánh Patrick, các nhân vật chính trị như Oliver Cromwell và Vua George của Anh, các nhân vật dân gian như Jack Straw hay các sinh vật thần thoại bao gồm Beelzebub.

Nội dung chính của các vở kịch trong dịp Giáng sinh xoay quanh các chủ đề về những cuộc chiến tranh thiện ác; giữa nhân vật phản diện và chính diện hay cuộc sống và sự tái sinh.

Nội dung chính của các vở kịch xoay quanh các chủ đề về những cuộc chiến tranh thiện ác; giữa nhân vật phản diện và chính diện hay cuộc sống và sự tái sinh.

Críostóir Mac Cárthaigh, Giám đốc Bộ sưu tập Văn hóa Dân gian Quốc gia tại Đại học Dublin, giải thích rằng với khuôn mặt bị che khuất, trang phục rách rưới và chiếc gậy cầm trên tay, những mummer có vẻ ngoài dữ tợn. Vào ngày lễ, họ sẽ vào từng nhà và biểu diễn. Một số gia đình sẽ chào đón nồng nhiệt nhưng cũng có một bộ phận gia đình không thích họ, thậm chí hắt hủi vì vẻ ngoài đáng sợ khiến con cái họ "bỏ chạy" khi nhìn thấy.

Truyền thuyết tạo nên truyền thống kỳ lạ của những diễn viên kịch câm biểu diễn trong mùa Giáng sinh

Trong quá khứ xa xưa, những khoản tiền sau mỗi buổi biểu diễn sẽ dành cho những bữa tiệc rượu hoành tráng nhưng thời nay, bất kỳ khoản đóng góp nào cũng được quyên góp cho các chương trình từ thiện và cộng đồng. Truyền thống tích cực này đã làm cho sự phân hóa tôn giáo bè phái rõ rệt ở Ireland những năm 1900. Từ đó, nghệ thuật mummer trở nên mờ nhạt dần.

Từ những năm 1950 đến những năm 1980, khi Ireland bị bao vây bởi tình trạng bất ổn chính trị trong nước, những diễn viên cần giấy phép để biểu diễn ở gần biên giới giữa Bắc Ireland và Cộng hòa Ireland. 

Ngày nay, ở một Ireland yên bình hơn, nghệ thuật mummer không còn cảm giác nặng nề như vậy và được nhiều người xem như một hoạt động độc đáo dành cho tất cả mọi người. Những nghệ sĩ ở quận Leitrim là những cậu bé mới hai tuổi cho đến những phụ nữ ở độ tuổi 70. Nhiều nhạc sĩ tài ba làm nức lòng người xem bằng khả năng thuần thục về Banjo, còi thiếc, hoặc trống Bodhran. Ngoài ra còn có các vũ công, diễn viên hoặc ca sĩ hát tiếng Gaelic điêu luyện. 

Nhóm nghệ sĩ mummer chia từng nhóm từ 4 đến 8 người - thường là kết hợp giữa người lớn và trẻ em - họ đi từng nhà ở Leitrim để biểu diễn nhảy, ca hát, ghép vần, chơi nhạc cụ hoặc các vở kịch ngắn. Không giống như những nghệ sĩ dân gian thời xưa, họ biểu diễn hoàn toàn miễn phí. Thay vào đó, phần thưởng dành cho họ là lời mời tham dự lễ kỷ niệm dành riêng cho các mummer, ngay sau lễ Giáng sinh, khi lửa trại hóa trang được thắp sáng.

Vì thế, khi đại dịch Covid-19 hoành hành thì ông Guckian đã quyết định biểu diễn tại 130 viện dưỡng lão trong 18 tháng qua cùng với bạn bè và các nhạc sĩ đồng nghiệp Fionnuala Maxwell và Brian Mostyn. Dù vậy, họ phải biểu diễn ngay trước cửa nhà và không được phép vào bên trong. 

Đối với những người cao tuổi, đặc biệt vào mùa Giáng sinh khi được xem biểu diễn, họ cảm thấy vô cùng hạnh phúc và trở về với thời xa xưa bằng tiếng chuông ngân vang, tiếng đàn banjo, tiếng sáo hay ánh mắt sau chiếc mặt nạ rơm kia – nét độc đáo từ thuở xa xưa.