Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang âm thầm hồi sinh giữa phố thị Sài Gòn

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 1.

Tò he là một loại đồ chơi của trẻ em nặn hình loài vật, làm bằng bột gạo hấp chín và có nhiều màu sắc. Trước đây, nặn tò he là một nét văn hoá dân gian ở các vùng quê Việt Nam, đặc biệt là Bắc bộ.

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 2.

Sau khi du nhập vào Sài Gòn theo chân các nghệ nhân, tò he từng có giai đoạn phát triển mạnh mẽ. Một thời gian dài, tò he gặp phải canh tranh của nhiều đồ chơi nhựa tạo hình bắt mắt. Bên cạnh đó cuộc sống nhiều lựa chọn giải trí nên tò he dần bị lãng quên.

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 3.

“14, 15 tuổi tôi đã say mê xem người lớn nặn tò he. Tôi xin làm thử và dần thạo việc. Tôi giúp được mọi người các công đoạn khác nhau cho đến khi tự sáng tạo nên con vật của mình. 45 năm làm nghề tò he, tôi trải đủ nhiều thời gian để biết được giữ nghề không dễ” - nghệ nhân Lê Văn Trùy chia sẻ. Gắn bó 45 năm với nghề, ông Trùy trải qua nhiều thăng trầm khi lập nghiệp bằng nghề nặn tò he ở Sài Gòn: “Ngày tôi còn bé, trẻ con ít đồ chơi. Tò he là món đồ nhiều màu sắc mà đứa trẻ nào cũng thích. Nhưng cân đo giữa việc xem tò he là thú chơi và công việc mưu sinh, buộc tôi phải nhìn khác. Nhưng đâu thể ép người khác phải thích điều mà họ đang không xem là quan trọng”.

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 4.

Mỗi con tò he chỉ mất chừng 3 - 5 phút để hoàn thành nhưng đằng sau đó là quá trình dài chuẩn bị về cả nguyên liệu lẫn kỹ năng. Trước đây nguyên liệu làm tò he là gạo nếp, gạo tẻ đem trộn đều, ngâm nước, sau đó đem xay hoặc giã thành bột. Bột được nhào kỹ đến khi không dính tay rồi mới nắm thành những nắm nhỏ, đem luộc chín. Qua khâu đoạn này, người nghệ nhân nặn tò he sẽ đem “đấu” màu và nặn hình. Giờ các nghệ nhân sử dụng đất sét thay thế nên bảo quản được lâu và dễ tạo hình hơn.

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 5.

Khoảng 5 năm gần đây, tại Sài Gòn, tò he bắt đầu được hồi sinh khi nhiều nghệ nhân tâm huyết với nghề quyết tâm vực lại nghệ thuật dân gian này. Nhiều nghệ nhân trẻ nối nghề truyền thống, bên cạnh đó các nghệ nhân thạo nghề cũng mở nhiều câu lạc bộ hướng dẫn nặn tò he. Họ sáng tạo hơn trong tạo hình và mạnh dạn đưa loại hình này giới thiệu trình diễn ở khắp nơi.

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 6.

Các hình dáng của tò he cũng đa dạng hơn nhằm đáp ứng thị hiếu của công chúng hiện đại. Tuy nhiên, yêu cầu đặt ra là đổi mới nhưng làm sao vẫn phải giữ được nét truyền thống riêng vốn có của tò he.

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 7.

Các nghệ nhân tạo hình tò he thành các chú lân ngày Tết cùng với các hoạ tiết trang trí bắt mắt.

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 8.

Tò he giàu tính biểu cảm và tính gợi nhớ, tạo ra một món ăn tinh thần gần gũi với con người Việt Nam. Vì thế các gian hàng tò he ở các hội chợ Tết luôn được khách tham quan đến chụp hình lưu niệm.

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 9.

Không chỉ những người lớn tuổi muốn lưu lại các bức ảnh với loại hình dân gian này, các bạn trẻ thế hệ genz cũng rủ nhau check-in với tò he.

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 10.

Các bạn nhỏ tỏ ra rất thích thú với các hình nặn đẹp mắt đầy màu sắc này.

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 11.

Ngày nay, tò he đã phong phú hơn nhiều với vô vàn hình thù khác nhau phục vụ nhu cầu, thị hiếu của khách hàng "nhí" như mèo máy Doremon, các siêu anh hùng Batman, Người Nhện… đến các nhân vật hoạt hình nổi tiếng như Doraemon, Pikachu, Bạch Tuyết, công chúa Elsa...

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 12.

Trải qua những thăng trầm lịch sử, những con thú, đồ chơi tò he vẫn giữ được sức cuốn hút đến bây giờ, một phần bởi tình yêu của những người làm ra, một phần bởi nhiều người vẫn luôn trân trọng những vẻ đẹp bình dị, xưa cũ, ấm áp.

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 13.

Gia đình chị Thanh Hoa (ngụ phường 15, quận 8, TP.HCM) gồm chị, chồng và con bị cuốn hút với gian hàng tò he tại Chợ hoa xuân "Trên bến dưới thuyền". Chị chia sẻ: “Hồi nhỏ chúng tôi đã rất thích chơi tò he. Giờ xã hội ngày phát triển, những loại hình trò chơi dân gian này được ít người quan tâm. Thấy con thích thú với những hình nặn tò he này khiến tôi rất vui, hi vọng khi lớn lên con cũng sẽ thích, không quên đi những trò chơi dân gian truyền thống của người Việt chúng ta“.

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 14.

Nhìn bề ngoài nhiều người nghĩ nặn tò he không khó nhưng thực tế lại không hề đơn giản. Nói cách khác, nặn tò he như một môn nghệ thuật, ngoài kỹ thuật “3V” là vê bột, véo bột, tạo vân thì còn đòi hỏi người làm phải khéo léo, sáng tạo và thực hiện chính xác trong từng chi tiết thì mới tạo ra sản phẩm bắt mắt.

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 15.

Tò he như khúc đồng dao thương nhớ, như một phần không thể thiếu của tuổi thơ nhiều người, nhiều miền quê Việt Nam, là món quà yêu thương gắn bó với tuổi thơ của nhiều người.

Món đồ chơi bé tí, hình thù đa dạng, sắc màu mê hoặc đang hồi sinh mạnh mẽ giữa phố thị Sài Gòn- Ảnh 16.

Các nghệ nhân đã tổ chức nhiều cuộc thi nặn tò he, quảng bá, giới thiệu sản phẩm; thường xuyên phối hợp biểu diễn tại các sự kiện văn hóa quốc tế, tại các lễ hội, triển lãm; đón tiếp các đoàn khách tham quan du lịch làng nghề; liên kết giảng dạy môn nghệ thuật nặn tò he tại trường học… những động thái này đã trực tiếp giúp cộng đồng biết đến nhiều hơn với đồ chơi truyền thống này.