Nghệ sĩ Ưu Đàm: Hãy làm biến mất những cọng rác theo chân con người đến những vùng hoang sơ nhất

Ưu Đàm thần tượng cha, nhưng anh chọn một hướng sáng tác hoàn toàn khác đấng sinh thành. Anh theo đuổi trường phái nghệ thuật đương đại với phong cách ý niệm và phương tiện anh dùng là video art, điêu khắc, nhiếp ảnh, trình diễn. Tác phẩm Eco-Đi của anh đang tạo một tiếng vang trong giới nghệ thuật trong nước và quốc tế, và được dự báo sẽ tiếp diễn trong một thời gian rất dài, ở nhiều quốc gia.

Thông điệp bảo vệ môi trường

Cách đây nhiều năm, Ưu Đàm trình diễn tác phẩm thị giác và video art nhan đề Rồng rắn lên mây. Tác phẩm miêu tả nhiều khía cạnh cuộc sống, ở đó, có một thông điệp rất ý nghĩa là nâng cao ý thức cộng đồng về tình trạng khí thải. 

Anh mô tả, trong hành trình sống, con người tạo ra nhiều điều tích cực và tăng trưởng, nhưng bên cạnh đó để lại rất nhiều hệ lụy mà khí thải là thứ ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến sức khỏe và sự tồn vong của cộng đồng. Ý thức bảo vệ môi trường bằng một cách nào đó, len lỏi trong tiềm thức Ưu Đàm để rồi những dự án tiếp theo anh lại làm tác phẩm liên quan đến vấn đề này. Tác phẩm hay dự án nghệ thuật Echo-Đi là một ví dụ hiện hành.

Anh chia sẻ: "Vào năm 2017, tôi ra đảo Hòn Sơn của Kiên Giang để tìm một không gian trong lành, nghỉ dưỡng và sáng tác. Tôi kinh ngạc khi nhận ra ở chốn còn khá hoang sơ ấy mà rác thải dày đặc. Ngay lúc đó, tôi đã nhận một email từ ban tổ chức triển lãm mang tên Thailand Biennale. Tôi đã bay sang bãi biển Krabi, nơi tổ chức triển lãm. Tôi thấy biển và núi ở đây quá đẹp. Tôi thầm nghĩ thật khó có thể tạo ra một tác phẩm nào đó đẹp hơn núi và biển. 

Lúc đấy, đột nhiên tôi nhìn thấy trên bãi biển những dấu chân người. Tôi liên hệ về tình cảnh rác thải ở Hòn Sơn và nghĩ ra ý tưởng sẽ khắc dưới những đôi dép Lào (dép hai quai) dòng chữ âm bản "Phượt thủ ngầu không lưu dấu" mà khi đi trên bờ biển sẽ in trên cát. Câu ấy được dịch sang tiếng Anh là "Good traveler leave no traces", bên cạnh đó còn có ngôn ngữ của nhiều quốc gia. Thông điệp của tôi chính là hãy làm biến mất những cọng rác theo chân con người đến những vùng hoang sơ, trong sạch và tinh khiết".

Ưu Đàm đặt tên cho tác phẩm của mình là Làm thế nào để thay đổi thế giới bằng 1 đôi dép Eco-Đi. Eco từ viết tắt của Ecology nghĩa là sinh thái học và Đi là động từ tiếng Việt, mà khi kết hợp nó được hiểu là những bước đi gìn giữ môi trường sinh thái. Thế là những đôi dép Eco-Đi đã được sản xuất. Ưu Đàm mang đôi dép Eco-Đi đến buổi nói nói chuyện về chủ đề phát triển bền vững tại Học viện Mỹ thuật Nanyang, Singapore. Anh cũng chia sẻ dự án Eco-Đi tại Học viện nghệ thuật thị giác đượng đại Việt Nam – VCVAA (Vietnam Contemporary Visual Art Academy). Anh đã được các sinh viên và các nghệ sĩ lắng nghe và đón nhận. 

Đặc biệt hơn, vào năm 2020, anh đã đưa nó đến với cuộc thi Việt Nam Design Week vì tác phẩm này phù hợp tiêu chí vừa là design (thiết kế), trình diễn, điêu khắc, nghệ thuật ý niệm, nghệ thuật can thiệp.

Mỗi cá nhân là một phần tác phẩm

Nghệ thuật can thiệp (Art Intervention) có chức năng phản ánh thực trạng thế giới. Đó là lý do chính mà Ưu Đàm vận dụng Eco-Đi vào sự kiện Vietnam Design Week (tuần lễ thiết kế thời trang) vì anh muốn để lại một dấu ấn, hiệu ứng lâu dài nhằm thay đổi suy nghĩ và hành động của mọi người với môi trường xung quanh, quan tâm nhiều hơn đến môi trường thiên nhiên. Tại sân chơi này, tác phẩm Eco-Đi đã vinh dự giành được giải thưởng "ý niệm". Đó là một sự công nhận và động viên mạnh mẽ với Ưu Đàm. 

Đến nay, tác phẩm này của anh tiếp tục chuyển động và lan rộng đến nhiều quốc gia. Cụ thể, mỗi cá nhân khi nhận được đôi dép Eco-Đi sẽ mang nó đến những quốc gia mà họ đặt chân đến. Họ sẽ chụp hình hay quay video dấu chân in trên cát và chia sẻ nó trên mọi nền tảng xã hội, hoặc là tổ chức một buổi workshop chủ đề bảo vệ môi trường trên bãi biển.

Bằng cách đó, mỗi một cá nhân trở thành một phần tác phẩm có ý niệm rộng lớn về không gian và thời gian. Nói về điều này, Ưu Đàm bày tỏ khát khao: "Con người sẽ luôn làm môi trường tổn thương, và vì vậy, hành động bảo vệ môi trường sẽ còn tiếp diễn đến khi nào trái đất này không còn tồn tại. Với ý nghĩa đó, tôi hy vọng rằng dự án của tôi sẽ còn tiếp diễn đến sau khi tôi đã qua đời. 

Hiện tại, nhiều đôi dép Eco-Đi được bán đi để gây quỹ và đồng thời để góp phần vào hành trình trình diễn. Con số hiện tại đã được 3.000USD. Tôi nghĩ số tiền sẽ còn được lớn lên và tái phục vụ cho dự án Eco-Đi và những hoạt động nghệ thuật liên quan".

Eco-Đi còn được tiếp sức, nối dài qua nhiều hình thức khác, chẳng hạn như những buổi phỏng vấn Ưu Đàm trên truyền hình, các nghệ sĩ nhiếp ảnh gia sáng tạo nhiều album liên quan đến đôi dép Eco-Đi. Trong tương lai, sẽ còn hình thức nghệ thuật tương tác nào sẽ được tiếp tục ngay cả Ưu Đàm cũng chưa hình dung hết, bởi vì, với anh nghệ thuật ý niệm là một khái niệm không giới hạn, tất cả các ý tưởng sáng tạo đều được tiếp nhận. Quan trọng là những tác phẩm nghệ thuật ấy không chỉ vị nghệ thuật mà còn vị nhân sinh tức là phải có tác dụng hữu ích cho thực tế cuộc sống.