Vì sao TP.HCM mới chỉ di dời được 657 nhà trên kênh rạch?

Ông Lý Thanh Long, Chánh Văn phòng Sở Xây dựng TP.HCM cho biết, theo kế hoạch chỉnh trang và phát triển đô thị trên địa bàn thành phố giai đoạn 2021 - 2025 và các năm tiếp theo; trong đó đã đặt ra chỉ tiêu di dời 6.500 căn, tập trung 2 nhóm ưu tiên gồm 17 dự án sử dụng vốn ngân sách gồm 3 dự án thực hiện mục tiêu kép vừa giải quyết nhu cầu thoát nước để chống ngập, vừa di dời nhà trên và ven kênh rạch để chỉnh trang đô thị; 14 dự án đã triển khai các bước chuẩn bị đầu tư trong giai đoạn 2016 – 2020.

Tính đến hết quý 2/2023 đã bồi thường, di dời được 657/6.500 căn, mới hoản thành 1 dự án, 7 dự án dự kiến hoàn thành công tác di dời trước ngày 30/4/2025, trong đó trọng tâm là dự án rạch Xuyên Tâm (quy mô di dời 2.134 căn) đã được UBND TP phê duyệt dự án đầu tư; dự án Bờ Bắc kênh Đôi (1.017 căn) hiện đã được Sở Xây dựng báo cáo trình UBND TP phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, dự kiến trình HĐND TP thông qua chủ trương đầu tư công vào kỳ họp cuối năm 2023.

"Dự kiến đến hết năm 2025 sẽ bồi thường, di dời được 4.250/6.500 căn, đạt tỷ lệ 65% chỉ tiêu đề ra", ông Long nói.

Theo ông Long, từ năm 2020, Luật Đầu tư theo hình thức đối tác công tư PPP không còn quy định về hình thức hợp đồng xây dựng - chuyển giao (hợp đồng BT); nhà đầu tư sẽ không được thanh toán bằng quỹ đất, mà chỉ có thể khai thác, kinh doanh trên phần diện tích đất sau khi đã di dời nhà trên và ven kênh rạch, nên không hấp dẫn trong việc mời gọi các nhà đầu tư tham gia thực hiện dự án.

Do đó, Quyết định 3837/QĐ-UBND không đề ra chỉ tiêu hoàn thành bồi thường, di dời của nhóm này mà giao các Sở ngành, quận huyện tập trung hoàn tất thủ tục điều chỉnh quy hoạch, chuẩn bị các bước để sớm đấu thầu lựa chọn chủ đầu tư sau năm 2025.

Thời gian qua, Sở Xây dựng đã thành lập các Tổ công tác liên ngành (hoặc tham mưu UBND TP thành lập Tổ Công tác) để xử lý toàn diện các công việc liên quan đến các thủ tục thực hiện 3 tuyến rạch trên địa bàn quận 7 và dự án bờ nam kênh Đôi quận 8. Trong thời gian tới, các dự án sử dụng vốn ngoài ngân sách sẽ sớm được triển khai thực hiện.

Theo Sở Xây dựng, hiện có 2 vướng mắc chính là khó khăn về nguồn vốn ngân sách và chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

Mặc dù các dự án di dời nhà trên và ven kênh rạch để thực hiện chỉnh trang đô thị, kết hợp giải quyết tiêu thoát nước để chống ngập được Sở Xây dựng đề xuất thuộc danh mục các dự án trọng điểm, cấp thiết phải đầu tư, nhưng so với các dự án hạ tầng, công ích khác lại không được chọn là dự án cấp bách, ưu tiên hàng đầu.

Thành phố đang hạn chế ưu tiên vốn cho các dự án không có mặt bằng sạch hoặc các dự án có nhiều vướng mắc trong công tác bồi thường (mà các dự án di dời nhà ven kênh có cấu phần vốn bồi thường là chủ yếu), nên đa số các dự án chưa được bố trí vốn hoặc giao nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư.

Sở Xây dựng đã có nhiều kiến nghị ưu tiên đưa các dự án trên vào kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025. Theo chỉ đạo của UBND TP, sau khi Quốc hội cho phép thành phố được sử dụng nguồn vốn dự kiến tăng thêm trong giai đoạn trung hạn 2021 - 2025, Sở Kế hoạch Đầu tư sẽ rà soát, cân đối nguốn vốn đề xuất bố trí kế hoạch vốn đầu tư công cho các dự án di dời nhà trên và ven kênh rạch theo kiến nghị của Sở Xây dựng.

Bên cạnh đó, đa số các dự án di dời nhà trên và ven kênh rạch đều có pháp lý nhà, đất phức tạp như không có pháp lý về quyền sử dụng đất, nhà lấn chiếm, 1 phần trên đất, 1 phần trên kênh rạch… dẫn đến việc hiệp thương, bồi thường chậm, làm dự án kéo dài, còn nhiều trường hợp tiếp tục khiếu nại, chưa đồng ý nhận tiền bồi thường và bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư thực hiện dự án theo kế hoạch.

Ngoài việc kiến nghị thành phố quan tâm ưu tiên cân đối, bố trí nguồn vốn, Sở Xây dựng đã xây dựng đề án, trình UBND TP giải pháp thí điểm cho tất cả các đối tượng là hộ gia đình đang có nhà trên và ven kênh rạch được thuê nhà ở xã hội (hoặc thuê mua tùy khả năng) để người dân ổn định cuộc sống. Sau khi Đề án được UBND TP thông qua, sẽ tạo điều kiện để UBND quận huyện triển khai, đẩy nhanh tiến độ thực hiện công tác bồi thường của dự án.