Nhìn lại hơn 1 năm TP.HCM thực hiện chính quyền đô thị: "Chiếc áo" cơ chế pháp lý quá chật

Mô hình chưa có tiền lệ nhưng lại không được phát huy

Một trong những điểm nổi bật khi TP.HCM thực hiện chính quyền đô thị là việc thành lập TP.Thủ Đức với mô hình "thành phố trong thành phố". Giám đốc Sở Nội vụ TP.HCM Huỳnh Thanh Nhân cho rằng, TP.Thủ Đức là mô hình mới, chưa có tiền lệ. Tuy nhiên, trong nhiều lĩnh vực, TP.Thủ Đức vẫn chỉ có thẩm quyền tương đương cấp quận, huyên nên vẫn chưa chủ động phát huy hết tiềm năng, lợi thế vốn có theo định hướng.

Theo ông Lê Minh Đức, Phó ban Pháp chế Hội đồng nhân dân TP.HCM, việc sáp nhập thành địa phương mới hiện nay chỉ là khoác lên chiếc áo mới chứ bên trong chưa thay đổi được nhiều. Mặt khác, đội ngũ cán bộ, công chức chính quyền đô thị còn một bộ phận phục vụ nhân dân theo tư tưởng "người dân đi kiếm cán bộ chứ không phải người dân là khách hàng mà cán bộ phải đi kiếm".

Chia sẻ sâu hơn, Bí thư Thành ủy TP.Thủ Đức Nguyễn Hữu Hiệp ví TP.Thủ Đức như chàng Phù Đổng nhưng chưa được may áo giáp, chưa được trang bị ngựa, roi sắt để "chiến đấu". Trong khi khối lượng công việc gộp lại của 3 quận rất lớn. Hiện nay, giải pháp của Thủ Đức vẫn là tăng thời gian làm việc của cán bộ, công chức, viên chức và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin.

Cùng với đó là việc không tổ chức HĐND cấp quận khiến hoạt động của 16 quận gặp không ít khó khăn. Ông Lê Đức Thanh, Chủ tịch UBND quận 1 cho biết, quận đang gặp khó khi triển khai các dự án từ nguồn kết dư ngân sách. Hiện nay, nguồn này đã chuyển về cho thành phố quản lý, muốn thực hiện các công trình, dù nhỏ cũng phải chờ thành phố rót vốn. Ngay cả những công trình rất nhỏ như sửa chữa vỉa hè vẫn phải chờ thành phố, quận không chủ động được.

"Chiếc áo" cơ chế pháp lý quá chật

ThS. Phạm Thị Phương Thảo (Trường Đại học Luật TP.HCM), nhìn nhận việc kiểm soát tốt quyền lực nhà nước của chính quyền đô thị tại TP.HCM không những giúp Trung ương quản lý hiệu quả chính quyền đô thị tại thành phố lớn nhất nước mà còn đảm bảo chất lượng dịch vụ công, đảm bảo quyền lợi của người dân và tránh được sự lạm dụng quyền hạn.

Tuy nhiên, cũng theo ThS. Phương Thảo, Trung ương đã thiết lập khung quyền lực nhà nước cho chính quyền đô thị tại TP.HCM không đồng bộ, thống nhất, toàn diện. Do đó đã dẫn đến sự lúng túng khi thành phố triển khai thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình.

Tương tự, việc thiết lập khung quyền lực nhà nước cho chính quyền đô thị tại TP.HCM theo hướng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền nhưng khi thực hiện, nhiều nội dung mới chỉ dừng lại ở quy định chung, không có hướng dẫn thi hành.

Trong khi đó, TS. Diệp Văn Sơn, nguyên Phó Vụ trưởng Bộ Nội, Văn phòng Chính phủ phía Nam cho rằng, để phát huy tối đa các cơ chế vượt trội, đặc thù của mình, TP.HCM phải có đội ngũ cán bộ, công chức xứng tầm. Theo đó, cần có nghị quyết thay thế Nghị quyết 54 nhằm tạo điều kiện có một đội ngũ cán bộ công chức đủ tầm quản lý chính quyền đô thị. Bên cạnh đó cũng cần tăng thêm thu nhập và khen thưởng có giá trị hơn nhằm khuyến khích cán bộ công chức đóng góp tích cực cho thành phố.

PGS.TS Bùi Xuân Hải, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP.HCM nhìn nhận, TP.HCM là trung tâm có trình độ phát triển cao nhất cả nước, là trung tâm kinh tế, văn hóa xã hội lớn với một số quận, huyện có quy mô kinh tế, dân số bằng hoặc lớn hơn một tỉnh. Dẫu vậy, "chiếc áo" cơ chế pháp lý mà TP.HCM đang "mặc" lại giống như 62 địa phương trên cả nước là điều bất hợp lý.

Bài cuối: Gỡ dần những nút thắt