Biến nguy thành cơ, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo lớn mạnh

Trò chuyện với Báo điện tử Chính phủ nhân dịp xuân mới Nhâm Dần, ông Vũ Quốc Huy, Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC), Bộ Kế hoạch và Đầu tư, chia sẻ về những bước "chuyển mình" ấn tượng của cộng đồng DN đổi mới sáng tạo (ĐMST) Việt Nam sau thời gian nỗ lực vượt khó và sáng tạo không ngừng nghỉ cũng như những thời cơ trong năm mới 2022.

1,4 tỷ USD đầu tư vào khởi nghiệp -kết quả cao nhất 5 năm qua

Tuy năm qua có nhiều khó khăn, thách thức nhưng hoạt động thu hút đầu tư vào khởi nghiệp ĐMST nổi lên là một điểm sáng đáng chú ý. Điểm sáng này cụ thể là thế nào, thưa ông?

Ông Vũ Quốc Huy: Trong 5 năm trở lại đây, hệ sinh thái ĐMST Việt Nam đã phát triển nhanh chóng và hiện đang dần hoàn thiện với các thành tố cơ bản, chủ yếu như: DN khởi nghiệp ĐMST (Start-up); mạng lưới chuyên gia, trí thức; các tổ chức ươm tạo khởi nghiệp, hỗ trợ đổi mới sáng tạo; tổ chức tài chính, quỹ đầu tư…

Đặc biệt, môi trường pháp lý cho đầu tư khởi nghiệp ĐMST ngày càng được hoàn thiện. Trung tâm Đổi mới sáng tạo ngày càng thể hiện rõ nét vai trò trong việc kết nối các nguồn lực nhằm thúc đẩy hoạt động ĐMST, lấy DN là trung tâm.

Nhờ đó, dù năm 2021 được nhận định là năm khó khăn nhất kể từ sau công cuộc Đổi mới với bối cảnh tình hình thế giới và trong nước tiếp tục diễn biến phức tạp do ảnh hưởng của dịch COVID-19, tạo ra thách thức lớn trong việc duy trì kết quả phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội nhưng vốn đầu tư vào khởi nghiệp ĐMST của Việt Nam vẫn đạt gần 1,4 tỷ USD - kết quả cao nhất trong cả giai đoạn từ năm 2016 đến nay. Số lượng start-up cũng không ngừng phát triển với 3.800 start-up, hơn 200 quỹ đầu tư và hơn 100 tổ chức thúc đẩy kinh doanh, cơ sở ươm tạo đang hoạt động.

Điều này cho thấy Việt Nam đang trở thành một trong những điểm đến đầu tư hấp dẫn của các nhà đầu tư quốc tế, nhờ đó chất lượng của thị trường start-up ở Việt Nam cũng được nâng lên.

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu và Việt Nam bị ảnh hưởng nặng nề do dịch bệnh COVID-19 bùng phát và kéo dài, ông thấy "khẩu vị" nhà đầu tư liên quan đến ĐMST có gì thay đổi so với trước đó không?

Ông Vũ Quốc Huy: Đại dịch đặt ra nhiều khó khăn, thách thức, tuy nhiên cũng mang lại nhiều cơ hội lớn. Dịch bệnh ảnh hưởng đến thu nhập và hành vi người tiêu dùng nhưng lại tạo ra cơ hội và điều kiện phát triển cho các mô hình kinh doanh mới nếu các DN tranh thủ được thời cơ. Trước đó, những mô hình kinh doanh ĐMST như: Đi chợ công nghệ, học tập và làm việc trực tuyến, dịch vụ y tế trực tuyến,… phải mất nhiều năm để thuyết phục khách hàng sử dụng, nhưng nay "nhờ"... đại dịch mà sự chuyển đổi trở nên nhanh chóng hơn.

Trong quá khứ, chúng ta đã chứng kiến nhiều "kỳ lân" công nghệ được sinh ra trong khủng hoảng, điển hình nhất là AirBnb, Uber, Grab,... Khi thu nhập của người dân bị ảnh hưởng, vai trò của nền kinh tế chia sẻ trở nên quan trọng hơn.

Khảo sát của nhà đầu tư được NIC và Quỹ Đầu tư mạo hiểm do Ventures thực hiện vừa qua cho thấy, "khẩu vị" của nhà đầu tư cũng có sự thay đổi. Những ngành nào có lợi từ đại dịch thì có mức tăng trưởng rất đột phá, như: Thương mại điện tử hay công nghệ tài chính (Fintech); công nghệ giáo dục (EdTech), công nghệ y tế (MedTech), truyền thông trực tuyến (Online media), công nghệ hậu cần (LogTech), … Trên thực tế, tận dụng các cơ hội này, nhiều start-up Việt như: VNPay, MoMo, Tiki và Sendo… đang lớn mạnh từng ngày, từng giờ nhờ tận dụng cơ hội của cuộc CMCN 4.0.

Sẽ có thêm nhiều "kỳ lân" công nghệ

Trong tương lai, theo ông đâu là ngành nghề đầu tư sáng giá có khả năng sản sinh ra "kỳ lân" tiếp theo của Việt Nam? Các start-up non trẻ của chúng ta cần chuẩn bị gì để không "lép vế" trước các "ông lớn" quốc tế đang hoạt động trong thị trường Việt Nam?

Ông Vũ Quốc Huy: Như tôi đã đề cập, hoạt động khởi nghiệp, ĐMST của Việt Nam còn rất nhiều tiềm năng phát triển như: FinTech, HealthTech, LogTech… và một số ngành công nghệ mới nổi như: Trí tuệ nhân tạo (AI), chuỗi khối (blockchain), in 3D, VR/AR… Đây là cơ hội và cơ sở giúp Việt Nam có thêm nhiều "kỳ lân" công nghệ trong thời gian tới.

Song để thành công, các start-up cần rất nhiều yếu tố như: Thời cơ, ý tưởng, môi trường, mô hình kinh doanh, vốn, đội ngũ, sự hỗ trợ của các tổ chức liên quan… để thiết kế ra những sản phẩm phù hợp. Nếu thiếu một yếu tố cũng làm cho cơ hội thành công của start-up giảm xuống đáng kể.

Thực tế, ở cả các thị trường lớn như Hoa Kỳ, Trung Quốc hay cả các thị trường nhỏ và mới nổi như Đông Nam Á, các start-up non trẻ vẫn hoàn toàn có cơ hội trước những làn sóng công nghệ mới. Chúng ta có thể nói về những ví dụ sinh động như: Facebook vượt qua Yahoo, Apple; Samsung vượt qua "tượng đài" Nokia và Blackberry. Có thể nói, cơ hội luôn có ở mọi nơi, mọi thời điểm cho các start-up tận dụng tốt thời cơ.

Đối với thị trường Việt Nam, các start-up của chúng ta vẫn có những lợi thế so với những "ông lớn" quốc tế. Việc thiết kế các sản phẩm phù hợp với thị trường Việt Nam là yếu tố quan trọng nhất. Zalo là một ví dụ điển hình, hay mới đây là các start-up về game. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực công nghệ thông tin chất lượng của chúng ta cũng là cơ sở để các start-up Việt Nam có thể thiết kế được các sản phẩm vươn tầm thế giới.

Xin ông cho biết kế hoạch của NIC về hoàn thiện chính sách, pháp luật để tiếp thúc đẩy ĐMST Việt Nam trong năm 2022?

Ông Vũ Quốc Huy: Với vai trò là cơ quan phát triển hệ sinh thái ĐMST và khởi nghiệp, góp phần đổi mới mô hình tăng trưởng trên nền tảng ĐMST, khoa học công nghệ và mô hình kinh doanh mới, năm 2022, NIC tập trung nghiên cứu, đề xuất các chính sách theo hướng tạo thêm các mô hình thử nghiệm (sandbox) cho các DN ĐMST nhằm hỗ trợ các DN từ địa điểm làm việc, thuế, vốn đầu tư, rút ngắn các thủ tục hành chính liên quan đến thủ tục đấu thầu, xác lập quyền sở hữu công nghiệp, xuất nhập cảnh...

Trước mắt, NIC sẽ cụ thể hoá các quy định tại Nghị định số 94/2020/NĐ-CP quy định cơ chế chính sách ưu đãi đối với Trung tâm để hướng dẫn các DN, tổ chức, cá nhân đổi mới sáng tạo hoạt động tại các cơ sở của NIC. Trong thời gian này, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu, đề xuất sửa đổi bổ sung một số Luật, Nghị định để tạo nhiều ưu đãi hơn nữa cho các DN ĐMST cũng như thúc đẩy Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển mạnh mẽ hơn, phù hợp với cuộc CMCN 4.0.

Xin cảm ơn những chia sẻ của ông. Chúc cộng đồng Start-up Việt Nam xuất hiện thêm những "kỳ lân" công nghệ!