Cuộc chiến Internet dưới đáy biển

Với nhiều người, Internet là môi trường ảo, gồm các dịch vụ như mạng xã hội, website thương mại điện tử hay ứng dụng họp online. Tuy nhiên, để tạo ra chúng cần mạng lưới kết nối vật lý khổng lồ, trong đó hệ thống cáp quang đóng vai trò quan trọng.

Theo WSJ, cáp quang phụ trách 95% lưu lượng truy cập Internet quốc tế, liên kết với nhiều trung tâm dữ liệu. Hệ thống cáp quang kết nối các quốc gia được chôn dưới nước, tổng độ dài khoảng 1,3 triệu km.

Trước đây, phần lớn cáp quang biển do công ty viễn thông, chính phủ các nước triển khai và sử dụng. Tuy nhiên trong 10 năm qua, thế thống trị dần chuyển sang các hãng công nghệ lớn như Microsoft, Alphabet (công ty mẹ của Google), Meta (trước đây là Facebook) và Amazon. Trước năm 2012, tỷ lệ băng thông cáp quang biển do các công ty trên kiểm soát chưa đến 10%. Hiện nay, con số đó đạt khoảng 66%.

Liên tục thâu tóm

Theo hãng phân tích cáp quang biển TeleGeography, các công ty công nghệ lớn (Big Tech) đang trên đà trở thành những chủ sở hữu lớn nhất của hệ thống cáp Internet dưới biển.

Đến năm 2024, nhóm Big Tech sẽ đồng sở hữu hơn 30 tuyến cáp quang biển dài, kết nối mọi lục địa trên Trái Đất. Cách đây 12 năm, chỉ có Google nắm cổ phần trong một tuyến cáp - tuyến Unity kết nối Nhật Bản với Mỹ.

Những nhà mạng truyền thống ngày càng hoài nghi về nhu cầu, mục đích triển khai cáp quang biển của các hãng công nghệ. Ngoài ra, một số nhà phân tích cũng lo lắng về khả năng các công ty Internet, thương mại điện tử lớn nhất thế giới sở hữu những tuyến cáp quang, nơi phân phối dịch vụ cho người dùng toàn cầu.

Về mặt tích cực, sự tham gia của các hãng công nghệ lớn trong lĩnh vực cáp quang giúp giảm chi phí, tăng công suất truyền dữ liệu quốc tế lên 41% trong năm 2020, theo báo cáo về hạ tầng cáp quang biển của TeleGeography.

Chi phí triển khai mỗi tuyến cáp quang biển có thể đến hàng trăm triệu USD. Việc lắp đặt, bảo trì đòi hỏi lực lượng máy móc, tàu và kỹ sư chuyên dụng. Không chỉ chôn những sợi cáp mỏng dưới độ sâu hàng km, các kỹ sư cần duy trì độ căng dây, tránh chướng ngại vật như núi ngầm, ống dẫn dầu, đường dây điện cao thế, thậm chí xác tàu đắm và các quả bom chưa nổ.

Trong năm 2020, Microsoft, Alphabet, Meta và Amazon đã rót hơn 90 tỷ USD cho cáp quang biển nhằm tăng băng thông tại các khu vực phát triển, đồng thời mang đến khả năng kết nối tốt hơn cho những khu vực chưa được phục vụ tốt như châu Phi hay Đông Nam Á.

Các ông lớn được lợi gì?

Timothy Stronge, Phó chủ tịch nghiên cứu của TeleGeography cho biết động lực triển khai cáp quang biển của nhóm Big Tech còn đến từ chi phí mua dung lượng cáp ngày càng cao. Khi sở hữu cáp quang riêng, các công ty có thể tiết kiệm tiền trả cho các hãng cáp. Điều đó sẽ đe dọa đến doanh thu các công ty cáp quang truyền thống như NEC, ASN và SubCom.

Trên thực tế, đa số tuyến cáp biển do nhóm Big Tech đầu tư có sự tham gia của đối thủ. Ví dụ, tuyến cáp Marea gần 6.600 km, trải dài từ biển Virginia (Mỹ) đến Bilbao (Tây Ban Nha), được triển khai năm 2017 do Microsoft, Meta và Telxius (công ty con của nhà mạng Telefónica tại Tây Ban Nha) đồng sở hữu.

Năm 2019, Telxius thông báo Amazon ký thỏa thuận sử dụng một trong 8 cặp sợi quang thuộc tuyến cáp Marea. Về lý thuyết, con số trên tương đương 1/8 tổng công suất 200 Tb/s của cả tuyến, đủ để phát đồng thời hàng triệu phim HD qua Internet.

Kevin Salvadori, Phó chủ tịch phụ trách cơ sở hạ tầng mạng của Meta cho biết công ty làm việc với nhiều đối tác trên toàn bộ tuyến cáp ngầm, kể cả các hãng công nghệ lớn. Frank Rey, Giám đốc hạ tầng mạng Azure của Microsoft cho rằng việc hợp tác giúp đảm bảo các dịch vụ đám mây của công ty luôn sẵn sàng hoạt động như cam kết với người dùng.

Theo Ủy ban Bảo vệ Cáp Quốc tế (International Cable Protection Committee), hệ thống cáp biển hỏng khoảng 200 lần/năm. Việc sửa chữa cáp cần huy động nhiều nguồn lực, có thể kéo dài vài tuần. Do đó, chia sẻ băng thông đảm bảo mỗi công ty có công suất hoạt động trên nhiều sợi cáp, giúp các dịch vụ hoạt động ổn định mỗi khi cáp bị đứt.

Theo Stronge, việc hợp tác với các nhà mạng còn giúp Microsoft, Google hay Amazon tránh ánh mắt thăm dò của các nhà quản lý, cho rằng họ là những công ty viễn thông. Nhóm Big Tech đã dành hàng chục năm chứng minh họ không phải "nhà cung cấp dịch vụ thông thường" như các nhà mạng, tránh việc bị áp đặt hàng nghìn trang quy định luật pháp trong lĩnh vực này.

Trong số các hãng công nghệ hợp tác làm cáp quang biển, Google đặc biệt hơn khi sở hữu độc quyền 3 tuyến cáp ngầm khác nhau. Theo TeleGeography, con số trên sẽ tăng lên 6 vào năm 2023.

Vijay Vusirikala, Giám đốc phụ trách hạ tầng cáp quang mặt đất và ngầm của Google cho biết việc xây dựng cáp quang độc quyền nhằm phục vụ các công cụ riêng như Google Search hay YouTube. Ngoài ra, đó cũng là lợi thế trong cuộc chiến dịch vụ đám mây.

Joshua Meltzer, thành viên Viện Brookings chuyên về thương mại điện tử và luồng dữ liệu, cho rằng sự dịch chuyển trong quyền sở hữu hạ tầng Internet phản ánh những gì chúng ta đã biết về cách thống trị của nhóm Big Tech trên Internet.

Việc kiểm soát mọi thứ, bao gồm hạ tầng cáp quang biển không chỉ giúp giảm chi phí, mà còn mở rộng khoảng cách giữa Microsoft, Google hay Amazon với mọi đối thủ tiềm năng.

"Bạn phải hình dung rằng các khoản đầu tư này sẽ giúp họ củng cố sự thống trị trong ngành công nghiệp khi có thể cung cấp dịch vụ với giá thấp hơn bao giờ hết", Meltzer nhận định.