Loay hoay tìm cách thu thuế từ kinh doanh thương mại điện tử

Quy mô thương mại điện tử vượt 25 tỷ USD

Theo báo cáo từ hội nghị tổng kết của Bộ Công Thương, thương mại điện tử vẫn là kênh phân phối quan trọng, hỗ trợ tiêu thụ lượng lớn hàng hóa, nông sản cho doanh nghiệp, người dân, đặc biệt khi vào vụ thu hoạch. Nhiều doanh nghiệp tăng trưởng đột phá nhờ ứng dụng kênh bán này. Cùng với đó, doanh thu bán lẻ hàng hóa xuyên biên giới tăng cao với sự tham gia của nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Năm nay, quy mô thị trường thương mại điện tử bán lẻ Việt Nam ước vượt mốc 25 tỷ USD, tăng khoảng 20% so với năm 2023. Số này cao hơn so với dự báo 22 tỷ USD trước đó của Google, Temasek, Bain & Company đưa ra tại báo cáo "e-Economy SEA 2024". Như vậy, trong khu vực, quy mô thương mại điện tử Việt Nam hiện chỉ sau Indonesia (65 tỷ USD) và Thái Lan (26 tỷ USD).

Chiếm hơn 60% về quy mô của nền kinh tế số Việt Nam năm nay, thương mại điện tử là một trong hai động lực tăng trưởng chính, cùng du lịch online. Các lĩnh vực còn lại gồm gọi xe - thực phẩm, truyền thông trực tuyến.Việt Nam đang được xếp vào nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới. Điều này tạo động lực phát triển kinh tế, dẫn dắt chuyển đổi số trong doanh nghiệp, theo Bộ Công Thương.

 Các doanh nghiệp bán hàng thương mại điện tử cần phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ nộp thuế.  

Thời gian gần đây, bên cạnh sự hiện diện của các sàn online bán lẻ trong nước như Shopee, TikTok Shop, Lazada, Tiki và Sendo, thị trường đang chứng kiến cuộc đổ bộ của các sàn xuyên biên giới như Temu, Shein.

Theo nhà chức trách, mô hình thương mại điện tử ngày càng phức tạp, đa dạng và chưa có quy định điều chỉnh riêng biệt. Chẳng hạn, livestreams bán hàng đang chịu điều chỉnh bởi các quy định chung về thương mại điện tử, như một hoạt động quảng cáo đi kèm bán hàng, mà chưa có quy định riêng với người livestream, định danh chủ tài khoản và các vấn đề về kiểm soát thông tin trong phiên live.

Cùng với đó, vấn đề kiểm soát hàng giả, kém chất lượng còn phức tạp trong bối cảnh những vi phạm trên không gian mạng ngày càng tinh vi.

Với các hoạt động xuyên biên giới, Bộ Công Thương thừa nhận còn gặp khó trong quản lý do các quy định chưa đủ mạnh. Điều này dẫn đến nhiều nền tảng bán lẻ online xuyên biên giới vào thị trường Việt Nam khi chưa hoàn thành thủ tục pháp lý chính thức, như Temu, Shein... Việc các sàn này chưa được giám sát, kiểm soát chặt chẽ cũng khiến hàng hóa từ các nước lân cận được tiêu thụ tại thị trường trong nước, ảnh hưởng đến hàng hóa nội địa.

Ngoài ra, nhiều hoạt động bán hàng trên các ứng dụng mạng xã hội chưa được quản lý, thống kê vào số liệu tiêu thụ trong nước. Việc này khiến số liệu thống kê chưa phản ánh đúng sức mua của người dân.Về giải pháp, nhà điều hành cho biết họ đang nghiên cứu, đề xuất xây dựng Luật Thương mại điện tử. Cơ quan này sẽ tăng phân cấp, quyền trong quản lý Nhà nước và giám sát, thanh tra vi phạm, đặc biệt với nền tảng số xuyên biên giới.

Hiện cả nước có gần 725.000 tổ chức, cá nhân kinh doanh trên sàn thương mại điện tử, tổng giá trị giao dịch hơn 75.000 tỷ đồng, theo dữ liệu từ 439 sàn cung cấp cho cơ quan thuế. Năm nay, số thuế thu từ thương mại điện tử tăng 20% so với cùng kỳ, đạt 116.000 tỷ đồng.

Khó kiểm soát nguồn thu

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Khánh Nam, Hiệu trưởng Trường Kinh tế, Luật và Quản lý Nhà nước thuộc Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh cho rằng, chuyển đổi số là xu hướng tất yếu, mang lại cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp cũng như nền kinh tế. Quá trình này làm thay đổi phương thức cung ứng hàng hóa, dịch vụ và hành vi tiêu dùng, đồng thời khiến công tác quản lý thuế trở nên phức tạp hơn. Vì vậy, cần xây dựng mô hình quản lý thuế thích ứng với các hình thức kinh doanh mới, vừa tránh thất thu thuế vừa không gây khó khăn cho người nộp thuế.

Trong khi đó, Tiến sĩ Trần Trung Kiên, Giám đốc chương trình đào tạo thuế của Trường Kinh tế, Luật và Quản lý Nhà nước nhận định, kinh tế số buộc các doanh nghiệp phải thay đổi chiến lược, quy trình và mô hình kinh doanh để tồn tại. Thương mại điện tử sở hữu các ưu thế vượt trội như tiếp cận khách hàng không giới hạn về địa lý, khả năng mua sắm mọi lúc mọi nơi và hình thức kinh doanh đa dạng với sự tham gia của nhiều bên.

Tuy nhiên, ông Kiên cũng chỉ ra rằng, các mô hình kinh doanh mới, vốn đậm tính kỹ thuật số có thể phá vỡ hoặc làm mờ ranh giới cơ sở đánh thuế truyền thống. Ví dụ, cơ quan thuế khó giám sát và thu thập thông tin từ người bán, tạo cơ hội cho hành vi trốn thuế nhờ khả năng bảo mật thông tin. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc đảm bảo thu thuế đầy đủ từ hoạt động thương mại điện tử.

Theo các chuyên gia kinh tế, kiểm soát giao dịch và quản lý đối tượng thu thuế trong lĩnh vực thương mại điện tử vẫn là bài toán khó. Người bán không cần cửa hàng vật lý, các giao dịch diễn ra hoàn toàn trực tuyến và máy chủ thậm chí đặt ở nước ngoài. Một người có thể cùng lúc sở hữu nhiều gian hàng trên nhiều sàn thương mại điện tử hoặc trang mạng xã hội. Vì thế, việc luật hóa trách nhiệm và thiết lập cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các bên liên quan là điều kiện tiên quyết để quản lý thuế hiệu quả.

Tăng thu ngân sách

Bà Nguyễn Thị Lan Anh, Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh, cá nhân (Bộ Tài chính) cho biết, ngành thuế hiện đang quản lý hơn 139 đơn vị sở hữu sàn giao dịch thương mại điện tử với khoảng 3,5 triệu lượt truy cập mỗi ngày. Trong số đó, có 41 sàn thương mại điện tử lớn bán hàng, 98 sàn cung cấp dịch vụ và 3 công ty đối tác của các nhà cung cấp nước ngoài. Từ năm 2018 đến nay, số thu thuế nhà thầu lũy kế đạt 6.656 tỷ đồng, trong đó Facebook đã nộp 2.076 tỷ đồng, Google 2.040 tỷ đồng và Microsoft 699 tỷ đồng.

Đặc biệt, sau gần một năm triển khai Cổng thông tin điện tử dành cho nhà cung cấp nước ngoài, đến cuối năm 2023 đã có 94 nhà cung cấp nước ngoài đăng ký, kê khai và nộp thuế. Trong đó, có 26 "ông lớn" như: Microsoft, Facebook, Netflix, Samsung, TikTok, eBay… đã đăng ký thuế, kê khai thuế và nộp thuế với tổng số thuế lên đến 14.500 tỷ đồng. Đối với doanh nghiệp và cá nhân kinh doanh trong nước, riêng năm 2023, doanh thu quản lý đạt 3,5 triệu tỷ đồng (khoảng 146,28 tỷ USD), đóng góp 97.000 tỷ đồng vào ngân sách nhà nước.

Để quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử, ngành thuế đã đưa ra các đề xuất sửa đổi chính sách theo hướng đồng bộ và thống nhất. Cụ thể, các quy định pháp luật đang được bổ sung nhằm tăng cường trách nhiệm của các tổ chức sở hữu sàn giao dịch thương mại điện tử. Theo đó, những sàn giao dịch có chức năng đặt hàng trực tuyến sẽ phải chịu trách nhiệm khấu trừ, khai thuế và nộp thuế thay cho các cá nhân kinh doanh trên sàn.

"Ngoài ra, cơ quan thuế cũng đang mở rộng phạm vi tiếp cận với các nền tảng thương mại điện tử để áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp. Các nền tảng này được chia thành 8 nhóm gồm: Sàn giao dịch thương mại điện tử, website, ứng dụng thương mại điện tử, mạng xã hội, giao thông, vận tải, giao nhận, đại lý, thuê bao, quảng cáo và kho ứng dụng", bà Nguyễn Thị Lan Anh cho biết thêm.

Còn theo bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) chia sẻ , cơ sở dữ liệu dùng chung đang được xây dựng, bao gồm hơn 1.000 chủ thể website và trang ứng dụng. Bộ cũng đã ứng dụng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo để giám sát hoạt động trực tuyến và phát hiện hành vi vi phạm. Song song, công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho các chủ thể kinh doanh cũng được đẩy mạnh.

Theo luật sư Nguyễn Quang Chính, Đoàn luật sư TP.HCM, quản lý thu thuế từ kinh doanh thương mại điện tử là thách thức lớn, đòi hỏi phải xác định đúng đối tượng nộp thuế, kiểm soát giao dịch và theo dõi dòng tiền hiệu quả. Vì vậy, luật sư Chính đề xuất cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý, bao gồm việc sửa đổi quy định không miễn thuế khâu nhập khẩu với giao dịch giá trị dưới 1 triệu đồng/ngày, điều chỉnh cách tính thuế phù hợp với kinh tế số,l và quy định trách nhiệm khấu trừ tại nguồn đối với các sàn giao dịch.

Bên cạnh đó, luật sư Chính nhấn mạnh cần xây dựng Trung tâm phòng chống trốn lậu thuế công nghệ cao, phát triển hệ thống tự động dò tìm giao dịch đáng ngờ và thiết lập quy trình thanh tra, kiểm tra hoạt động thương mại điện tử trên các địa bàn trọng điểm. Những giải pháp này sẽ giúp ngành thuế quản lý hiệu quả hơn trước sự bùng nổ của kinh doanh thương mại điện tử.

• Tham khảo thêm

  TP.HCM chiếm hơn 46% website thương mại điện tử cả nước

  

• Thương mại điện tử sẽ bùng nổ doanh thu vào năm 2025

  

• Mạnh mẽ nhu cầu bất động sản phục vụ logistics, thương mại điện tử