Mặc dù Luật xây dựng 2014 đã quy định “công khai quy hoạch xây dựng,” Luật Đất đai năm 2013 quy định về “công bố công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất,” thế nhưng, đến nay việc thực hiện tại nhiều địa phương trên cả nước vẫn còn hạn chế.

Thực tế trên đã dẫn đến tình trạng nhiều nơi xảy ra hiện tượng cá nhân, tổ chức lợi dụng hoặc đưa sai thông tin quy hoạch để "kích sóng," gây “sốt đất ảo,” làm rối thị trường.

Lập thờ thông tin quy hoạch

Giống như “cơn sốt đất” diễn ra hồi đầu năm 2021, thời gian gần đây, tại nhiều khu vực trên địa bàn thành phố Hà Nội vẫn xuất hiện tình trạng một số nhà đầu cơ, môi giới bất động sản lợi dụng các thông tin về quy hoạch, việc sáp nhập, nâng cấp đơn vị hành chính, nâng cấp hệ thống hạ tầng và việc triển khai các dự án lớn để “kích sóng” kiếm lời.

Đơn cử như tại thôn miền núi Minh Tân xã Minh Trí (huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội), từ cuối tháng 10/2021 đến nay liên tục xuất hiện những tốp người ngoài địa phương mang theo tấm bản đồ chi chít những đường, ô thửa, dọc ngang đến hỏi han, tìm vị trí để đầu tư. Điều đáng nói là phần lớn diện tích đất ở thôn này là thuộc rừng phòng hộ.

Qua tìm hiểu, thôn Minh Tân gần đây nườm nượp “cò” đất là do có thông tin về việc Sóc Sơn được quy hoạch xây dựng trở thành “thành phố.” Thông tin này ngay lập tức đã "thổi bùng" giá đất tại thông Minh Tân lên cao một cách khó ngờ.

Cũng bài “kích sóng” thông tin quy hoạch để trục lợi, ngay sau khi xuất hiện thông tin huyện Mê Linh có thể lên thành phố, khu vực xã Tiền Phong - một trong số những xã có nhiều dự án nhà ở “đắp chiếu” của huyện này cũng đổi khác.

Hàng ngày, từng “đội quân” của các trung tâm môi giới bất động sản liên tiếp kéo đến với nhiều chiêu mời chào mới trên cả các hạ tầng mạng từ Zalo, Facebook… đến các trang tin, khiến giá đất tại các dự án đô thị ở đây tăng vùn vụt.

Trong khi đó, theo Trung tâm phát triển quỹ đất huyện Mê Linh, giá đất khu vực này hiện nay được rao bán cao hơn nhiều so với mức xác định đấu giá của huyện. Về hạ tầng, gần đây huyện này cũng không có công trình tầm cỡ nào được đầu tư.

Nhìn nhận ở góc độ chuyên gia, kiến trúc sư Phạm Thanh Tùng, Chánh văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam cho rằng việc lập lờ thông tin quy hoạch chính là một trong những nguồn cơn của các đợt “sốt đất ảo” diễn ra khắp nơi trên cả nước.

Thậm chí, một số “nhóm lợi ích” chậm đưa thông tin về quy hoạch để đầu cơ, trục lợi khiến không ít quy hoạch vẫn ở “trên giấy” mà chưa đến được với người dân.

Cũng theo ông Tùng, việc có những đề xuất quy hoạch khi được đưa ra đã nhanh chóng tạo ra việc sốt đất cục bộ nhưng ngay sau khi có thông tin đề xuất quy hoạch được “rút” thì giá đất vừa tăng nóng cũng rớt theo.

Về phía cơ quan quản lý, ông Nguyễn Mạnh Khởi, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Nhà và Thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) cũng nhận định mục đích của việc một số đối tượng tung tin đồn thổi về quy hoạch là để mua đi bán lại bất động sản, lôi kéo người dân tham gia theo tâm lý đám đông vào các giao dịch bất động sản, gây nhiễu loạn thông tin nhằm đẩy giá nhà đất lên cao để trục lợi.

Cần công khai dữ liệu thông tin

Trước diễn biến trên, ông Khởi cho biết từ cuối tháng 10 vừa qua, Bộ trưởng Bộ Xây dựng tiếp tục ký công văn số 4363/BXD-QHKT gửi Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố yêu cầu tăng cường chỉ đạo các cơ quan, đơn vị trực thuộc tiếp tục thực hiện đăng tải thông tin hồ sơ đồ án quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị.

Mới đây, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội Dương Đức Tuấn cũng đã giao Sở Quy hoạch - Kiến trúc chủ trì, rà soát, tiếp tục triển khai thực hiện đăng tải thông tin hồ sơ đồ án quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị theo yêu cầu của Bộ Xây dựng; báo cáo kết quả thực hiện về ủy ban nhân dân thành phố trong tháng 11/2021.

Chia sẻ thêm kinh nghiệm để khách hàng tránh gặp rủi ro trước “ma trận” thông tin quy hoạch, ông Khởi khuyến nghị người dân trước khi mua nhà, đất nên tìm hiểu kỹ các thông tin quy hoạch, đồ án quy hoạch, không chạy theo tâm lý đám đông bởi lúc cơn sốt đất đi qua người chịu thiệt nhất chính là người mua đất.

Theo đó, để nắm chắc thông tin quy hoạch, trước khi mua bán đất, người dân có thể vào cổng thông tin quy hoạch quốc gia để tra, hoặc có thể đến chính quyền địa phương đề nghị cung cấp các thông tin liên quan đến quy hoạch theo quy định.

Các chuyên gia cho rằng việc công khai quy hoạch, minh bạch thông tin được xem là “chìa khóa” để ngăn chặn hiện tượng tung tin đồn thổi, đầu cơ nhằm đẩy giá để trục lợi bất hợp pháp. Tuy nhiên, thực tế gần đây cho thấy các nhà đầu tư cá nhân mới tham gia thị trường thì việc tiếp cận các quy hoạch vẫn còn nhiều hạn chế.

Nhìn nhận thực tế trên, ông Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội Môi giới bất động sản Việt Nam cho biết Hội này đã kiến nghị cơ quan quản lý nhà nước cần đẩy mạnh số hóa quy hoạch, sản phẩm bất động sản để người dân thuận tiện tra cứu thông tin.

Kiến trúc sư Phạm Thanh Tùng cho rằng để ngăn chặn sốt đất, việc công khai quy hoạch cần được họp báo và thực hiện một cách nghiêm túc để định hướng thông tin cho người dân. Hơn hết, người dân cũng cần hiểu đúng về quy hoạch, phải từ quy hoạch chung đến quy hoạch phân khu, trên cơ sở đó mới được mời nhà đầu tư vào.

Bên cạnh đó, người đứng đầu địa phương, các bộ phận chức năng phải chịu trách nhiệm khi các quy định về công khai, minh bạch quy hoạch không được thực hiện, dẫn đến các đối tượng lợi dụng thông tin quy hoạch để thổi giá bất động sản.