Việt Nam hôm 4/6 đã dỡ bỏ lệnh cấm kéo dài nhiều thập kỷ đối với việc sinh nhiều hơn hai con trong một gia đình, trong nỗ lực đảo ngược tình trạng suy giảm tỷ lệ sinh và giảm gánh nặng dân số già.

Tuy nhiên, chi phí sinh hoạt ngày càng tăng cùng với sự thay đổi trong quan niệm xã hội được cho là sẽ khó tạo ra một làn sóng sinh con như kỳ vọng.

"Không đủ tiền, không đủ thời gian"

Luật giới hạn hai con được ban hành từ năm 1988, nhưng những năm gần đây việc thực thi đã nới lỏng nhiều. Dù vậy, chị Nga (31 tuổi) vẫn cho rằng việc sinh thêm con là quá sức với khả năng tài chính của gia đình, theo Straits Times.

“Bố mẹ chồng tôi rất muốn có cháu trai... nhưng tôi chắc chắn sẽ không sinh thêm”, chị chia sẻ.

Chị Nga làm việc tại một nhà thuốc ở thành phố Tuyên Quang, chỉ kiếm được khoảng 300 USD (khoảng 7,5 triệu đồng) mỗi tháng, trong khi hai con gái (7 và 12 tuổi) đang sống với ông bà ngoại cách nhà 40 km.

“Tôi không kiếm đủ tiền để cho hai con có cuộc sống tốt, tôi cũng không có cơ hội sống cùng các con hàng ngày. Chúng tôi chủ yếu gọi video, thỉnh thoảng mới gặp nhau một hai lần mỗi tháng — vậy thì sao dám sinh thêm con?”, chị nói.

Tỷ lệ sinh đang thấp kỷ lục

Việt Nam trong ba năm qua đã chứng kiến tỷ lệ sinh thấp kỷ lục. Năm 2024, mỗi phụ nữ chỉ sinh trung bình 1,91 con, thấp hơn mức thay thế dân số (2,1).

Xu hướng này rõ nét hơn ở các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM, nhưng ngay cả ở nông thôn, như trường hợp của chị Nga, mong muốn có một gia đình đông con cũng không còn.

“Thà có hai đứa được nuôi dạy đàng hoàng còn hơn ba bốn đứa mà không lo nổi ăn học cho con", chị Nga nói.

"Tôi cũng cần thời gian cho bản thân"

Nguyễn Thị Kim Chi, sinh viên 18 tuổi tại Hà Nội, cũng không mặn mà với việc có nhiều con. Cô cho rằng trong một Việt Nam hiện đại hơn, giới trẻ muốn sống cân bằng giữa công việc, gia đình và bản thân.

“Kế hoạch của em là kết hôn và sinh con sau khi có công việc ổn định và tài chính vững vàng”, Chi — sinh viên chuyên ngành múa — chia sẻ.

“Em chỉ định có một hoặc hai con, để có thể vừa chăm con, vừa đi làm, vừa có thời gian cho bản thân”, Chi nhấn mạnh.

Chi phí sống đè nặng lên người trẻ

Giống như nhiều quốc gia khác, chi phí sinh hoạt tăng vọt đang là gánh nặng cản trở mong muốn sinh con tại Việt Nam. Giá nhà ở, điện nước, y tế và giáo dục ngày càng cao, nhất là ở đô thị, trong khi lương không tăng tương xứng.

Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) đã hoan nghênh việc Việt Nam bỏ quy định hai con, nhưng cảnh báo rằng chính phủ cần đầu tư vào chính sách hỗ trợ gia đình như: mở rộng dịch vụ giữ trẻ chất lượng, thúc đẩy bình đẳng giới tại nơi làm việc và cải thiện phúc lợi xã hội.

"Chỉ thay đổi nếu có chính sách hỗ trợ"

Trần Thị Thu Trang, 30 tuổi, nhân viên văn phòng tại Hải Phòng, chia sẻ rằng cuộc sống của gia đình chị khó khăn hơn nhiều sau khi sinh đứa con thứ ba (không nằm trong kế hoạch). Hiện chị Trang có ba con dưới bảy tuổi.

Dù may mắn thuê được người trông trẻ, chị nói: “Lương thì ít, học phí cho con thì cao, bảo hiểm y tế cũng tốn. Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ rõ ràng hơn", chị Trang chia sẻ.

Khi được hỏi về khả năng thay đổi quan điểm sau khi bỏ quy định hai con, chị Trang trả lời: “Có lẽ phải cần 5 đến 10 năm nữa... nhưng chỉ khi chính phủ thật sự đặt ưu tiên vào chuyện này".