Làm sao để xử lý sốc nhiệt?

Những ngày gần đây, TPHCM và nhiều khu vực trên cả nước đang trải qua đợt nắng nóng oi bức, gây mệt mỏi cho người dân khi di chuyển ngoài trời. Tại miền Đông, dù cường độ nắng nóng đã giảm so với trước nhưng nhiệt độ vẫn duy trì ở mức cao (33,4-36,8 độ C), trong khi miền Tây cục bộ có nắng nóng với nhiệt độ cao nhất là 35,0 độ C. Dự báo nắng nóng sẽ tiếp tục kéo dài trong ngày 23.4 và từ ngày 27-30.4, với thời gian nắng nóng tập trung từ 11-15h, độ ẩm thấp làm tăng nguy cơ cháy nổ và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Đáng chú ý, nhiệt độ ngoài trời tại TPHCM được ghi nhận ở mức rất cao, 53 độ C vào ngày 23.4 và dự kiến 52 độ C vào ngày 24.4.

Với tình hình thời tiết khắc nghiệt này, khi đi ra đường nhiều người dễ gặp tình trạng bị sốc nhiệt. Sốc nhiệt là một tình trạng y tế khẩn cấp, đe dọa đến tính mạng, xảy ra khi cơ thể mất khả năng tự điều chỉnh nhiệt độ, dẫn đến sự gia tăng nhiệt độ trung tâm một cách nguy hiểm. Trong bối cảnh nắng nóng gay gắt, việc nhận biết sớm các dấu hiệu của sốc nhiệt và có những biện pháp xử trí kịp thời là vô cùng quan trọng. Bên cạnh sự can thiệp y tế chuyên nghiệp, những phương pháp dân gian từ xa xưa vẫn có thể đóng vai trò hỗ trợ ban đầu, giúp giảm thiểu những tác động tiêu cực trong khi chờ đợi sự trợ giúp y tế.

Một trong những ưu tiên hàng đầu khi có dấu hiệu sốc nhiệt là nhanh chóng hạ nhiệt cho cơ thể nạn nhân. Theo kinh nghiệm dân gian, việc đầu tiên cần làm là di chuyển người bị sốc nhiệt đến một nơi thoáng mát, có bóng râm hoặc vào phòng có điều hòa không khí. Tiếp theo, cần nới lỏng hoặc cởi bỏ bớt quần áo, đặc biệt là những lớp vải dày và bó sát, để tạo điều kiện tối đa cho da tiếp xúc với không khí, thúc đẩy quá trình bay hơi và giải nhiệt tự nhiên của cơ thể.

Các biện pháp làm mát tích cực tại chỗ cũng rất quan trọng. Người nhà có thể sử dụng khăn mềm nhúng nước mát (lưu ý không dùng nước quá lạnh để tránh gây co mạch đột ngột) để lau khắp cơ thể nạn nhân, tập trung vào các vùng có nhiều mạch máu lớn nằm gần bề mặt da như trán, cổ, nách và bẹn. Nếu có sẵn, việc chườm túi đá hoặc khăn lạnh vào những vị trí này cũng mang lại hiệu quả hạ nhiệt đáng kể. Đồng thời, sử dụng quạt để tạo luồng gió lưu thông trên cơ thể sẽ giúp nước bay hơi nhanh hơn, mang lại cảm giác mát mẻ. Trong trường hợp nạn nhân còn tỉnh táo và có điều kiện, việc ngâm mình trong bồn nước mát (không quá lạnh) cũng là một biện pháp hạ nhiệt nhanh chóng và hiệu quả.

Bên cạnh các biện pháp vật lý, một số liệu pháp dân gian sử dụng các nguyên liệu tự nhiên cũng được truyền miệng để giúp hạ nhiệt. Ví dụ, nước ép hành tươi được cho là có tác dụng hạ nhiệt khi thoa nhẹ lên thái dương, sau tai và vùng ngực. Lá nhọ nồi (hay còn gọi là cỏ mực) sau khi giã nát, thêm chút nước có thể được đắp lên trán và thái dương để mang lại cảm giác dịu mát.

Việc bù nước và điện giải cho cơ thể cũng rất quan trọng, đặc biệt nếu nạn nhân còn tỉnh táo. Theo kinh nghiệm dân gian, có thể cho người bệnh uống từ từ từng ngụm nhỏ nước mát có pha một chút muối (theo tỷ lệ khoảng một thìa cà phê muối cho một lít nước) hoặc dung dịch oresol tự pha theo hướng dẫn. Nước bột sắn dây nguyên chất pha với nước mát và một chút đường cũng là một thức uống giải nhiệt hiệu quả. Ngoài ra, nước chanh pha với một chút muối không chỉ giúp giải khát mà còn bổ sung các chất điện giải đã mất qua mồ hôi.

Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng các biện pháp dân gian chỉ mang tính hỗ trợ ban đầu trong việc xử trí sốc nhiệt. Khi nghi ngờ một người bị sốc nhiệt, điều quan trọng nhất vẫn là nhanh chóng gọi cấp cứu hoặc đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được các chuyên gia y tế can thiệp kịp thời và có những biện pháp điều trị chuyên sâu.

Phòng trách sốc nhiệt thế nào?

Một trong những yếu tố then chốt để duy trì sự mát mẻ cho cơ thể là đảm bảo cung cấp đủ nước. Theo kinh nghiệm dân gian, việc uống nước thường xuyên, ngay cả khi chưa cảm thấy khát, là vô cùng quan trọng. Bên cạnh nước lọc, các loại nước thảo dược như trà xanh, trà hoa cúc, nước atiso, nước rau má hay nước lá vối không chỉ giúp giải khát mà còn có tác dụng thanh nhiệt, giải độc cho cơ thể. Ngoài ra, việc bổ sung nước ép từ các loại trái cây có tính mát như dưa hấu, dưa chuột, cam, chanh... vừa cung cấp vitamin vừa giúp giải nhiệt hiệu quả. Trong bữa ăn hàng ngày, nên ưu tiên các món canh, súp thanh mát như canh bí đao, canh rau ngót, canh mướp đắng... để tăng cường lượng nước hấp thụ vào cơ thể.

Việc lựa chọn trang phục phù hợp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giữ mát. Kinh nghiệm dân gian cho thấy nên ưu tiên quần áo làm từ chất liệu thoáng khí như cotton, lanh hoặc các loại vải có khả năng thấm hút mồ hôi tốt và nhanh khô. Kiểu dáng quần áo nên rộng rãi, thoải mái, tránh mặc đồ bó sát để cơ thể được thông thoáng và dễ dàng thoát nhiệt. Màu sắc của trang phục cũng nên là các gam màu sáng, vì chúng có khả năng phản xạ ánh nắng mặt trời tốt hơn so với màu tối.

Điều chỉnh thói quen sinh hoạt cũng là một bí quyết dân gian hiệu quả để ứng phó với nắng nóng. Theo đó, nên hạn chế ra ngoài vào khoảng thời gian từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều, khi cường độ tia cực tím (UV) cao nhất. Nếu bắt buộc phải ra ngoài, cần trang bị đầy đủ các vật dụng bảo vệ như mũ rộng vành, kính râm, áo dài tay và sử dụng kem chống nắng. Tắm mát thường xuyên trong ngày cũng là một biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để hạ nhiệt cơ thể nhanh chóng. Đồng thời, tránh làm việc quá sức dưới trời nắng nóng và dành thời gian nghỉ ngơi hợp lý trong bóng râm hoặc nơi thoáng mát.

Từ xa xưa, người dân đã biết tận dụng các loại cây cỏ quanh nhà để giúp làm mát cơ thể. Ví dụ, xoa nhẹ lá tía tô tươi lên da có thể giúp giảm cảm giác nóng rát. Nấu nước lá sen để uống hàng ngày được cho là có tác dụng thanh nhiệt, giải độc và an thần. Khổ qua (mướp đắng) cũng là một loại thực phẩm có tính mát, có thể dùng để luộc hoặc nấu canh giúp thanh nhiệt và làm mát cơ thể từ bên trong.

Việc tạo một môi trường sống mát mẻ cũng rất quan trọng. Các biện pháp dân gian thường áp dụng bao gồm việc mở cửa sổ và cửa ra vào vào buổi sáng sớm và tối muộn để tăng cường thông gió tự nhiên. Sử dụng rèm cửa hoặc tấm chắn nắng để che chắn cửa sổ và các bề mặt kính, giảm lượng nhiệt hấp thụ vào nhà. Trồng cây xanh xung quanh nhà không chỉ tạo bóng mát mà còn giúp giảm nhiệt độ môi trường xung quanh. Một mẹo nhỏ khác là đặt một chậu nước đá trước quạt, hơi nước bốc lên sẽ giúp làm mát không khí trong phòng một cách tự nhiên.

Những bí quyết dân gian này, dù đơn giản nhưng nếu được thực hiện đều đặn và kết hợp một cách linh hoạt, sẽ là những “vũ khí” lợi hại giúp chúng ta giữ mát cơ thể và ứng phó hiệu quả với những ngày nắng nóng.