Những “đối tượng” mới của thuế TTĐB

Trong ba dải công suất đang lưu hành, chỉ phân khúc trên 24.000 - 90.000 BTU bị đánh thuế. Nhóm ≤ 24.000 BTU chiếm gần 70 % lượng máy bán ra hằng năm, tiếp tục được miễn nhằm tránh làm đội chi phí sinh hoạt hộ gia đình; còn hệ > 90.000 BTU (chiller trung tâm, kho lạnh) vốn đã chịu các chuẩn hiệu suất riêng nên cũng được miễn. Như vậy, đối tượng chịu thuế rơi vào các model treo tường cỡ lớn, cassette âm trần, tủ đứng hoặc VRF mini phục vụ nhà hàng, lớp học, sảnh khách sạn, văn phòng 200-800 m².

Trên thị trường hiện nay, giá bán lẻ các loại điều hoà này niêm yết trong tháng 6/2025 dao động 27,5–60 triệu đồng tuỳ công suất và cấu hình, chưa kể chi phí vật tư lắp đặt.

Thị trường điều hoà công suất trên 24 000 BTU ở Việt Nam hiện nay chủ yếu được sử dụng ở hàng loạt cơ sở dịch vụ vừa và nhỏ. Khảo sát giá tháng 6 / 2025 cho thấy phân khúc này chia thành ba cụm chính: 30-36.000 BTU, 48.000BTU và hệ VRF mini 60.000 BTU. Mỗi cụm gắn với một đối tượng người dùng đặc trưng.

Ở ngưỡng thấp nhất, mẫu Daikin FHNQ30 MV1 (áp trần / 3,5 HP) có giá khoảng 27,5 triệu đồng; cấu hình treo áp trần giúp luồng gió trải rộng, phù hợp phòng ăn gia đình lớn hoặc quán ăn 40–55 m². Bước lên nửa cấp, Daikin FCNQ36 MV1, loại cassette âm trần 36 000 BTU được các đại lý niêm yết 36,6 triệu đồng (đã VAT) và thường gắn với phòng họp, lớp học hoặc văn phòng 55–60 m² cần phân bổ gió bốn hướng. Cạnh tranh trực diện là Panasonic tủ đứng 36.000 BTU Inverter, mức giá dao động 30–40 triệu đồng tuỳ đại lý; lợi thế của thiết kế “cây” là lắp đặt nhanh, dễ di chuyển, được chuỗi cà-phê và showroom thời trang ưa chuộng khi cần đổi mặt bằng thường xuyên.

Khi diện tích vượt 70 m², chủ công trình thường chọn công suất 48.000 BTU. Daikin FCNQ48 MV1 (cassette) đang bán 43,8–43,9 triệu đồng, thường lắp cho sảnh khách sạn, phòng trưng bày ô-tô hoặc nhà xưởng nhỏ, nơi cần gió 360° lan toả đều và độ ồn thấp. Ở nhóm tủ đứng, LG ZPNQ48 GT3A0 Inverter 5 HP có giá khoảng 42,2 triệu đồng; phiên bản Inverter cộng gas R32 giúp tiết kiệm điện 40 % và lọc bụi mịn, nên được các chuỗi nhà hàng tiệc cưới hay kho lạnh mini ưu ái. Người mua thường phải cộng thêm 8-15 % cho vật tư và nhân công lắp đặt (ống đồng, giá treo, dây điện).

Khi cần làm mát nhiều phòng độc lập nhưng muốn gọn một dàn nóng, doanh nghiệp chọn VRF/VRV mini. Bản Daikin VRV A 6 HP (~60.000 BTU) có dàn nóng 57,7 triệu đồng; dàn lạnh cassette hoặc giấu trần dao động 10-27 triệu đồng tuỳ kiểu mặt nạ, nghĩa là tổng chi phí tối thiểu ~80 triệu cho dự án nhỏ. Khách hàng tiêu biểu gồm trung tâm nha khoa, biệt thự cao cấp, co-working space chuộng trần phẳng vì VRF mini cho phép giấu toàn bộ hệ thống ống đồng và tự điều chỉnh lưu lượng môi chất theo tải nhiệt từng phòng.

Với thuế TTĐB 10 %, giá lắp đặt trọn gói của hai phân khúc giữa dự kiến tăng 2,6-6 triệu đồng, chưa kể VAT sẽ “chồng” trên giá đã có TTĐB.

Tái định vị thị trường

Báo cáo từ TechSci Research cho thấy giá trị thị trường điều hòa Việt Nam đạt 1,02 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến chạm mốc 2,89 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng hàng năm (CAGR) khoảng 7,98%. Trước đó, Hiệp hội Công nghiệp Điện lạnh và Điều hòa Không khí Nhật Bản trong một nghiên cứu của mình cũng đã đưa ra nhận xét về quy mô thị trường với việc Việt Nam là thị trường lớn thứ 5 của khu vực châu Á về tiêu thụ điều hòa.

Hiệp hội Điện lạnh Việt Nam (VRA) ước tính sản lượng tiêu thụ sẽ cán mốc 4-4,5 triệu máy trong 2025, tăng 14-28 % so với 2024 nhờ biến đổi khí hậu, đô thị hoá và thu nhập bình quân đầu người vượt 4.800 USD.

Dòng tiền lớn nhất vẫn đến từ máy gia dụng cỡ nhỏ, song nhóm 30-60.000 BTU đóng góp xấp xỉ 18-20 % doanh thu toàn ngành vì lợi nhuận đơn vị cao và tần suất thay thế nhanh hơn (5-7 năm). Việc đánh thuế đúng vào “điểm trũng” này được giới phân tích xem là động thái tác động mạnh nhưng có chủ đích hạn chế lãng phí năng lượng.

Hộ gia đình hầu như không bị ảnh hưởng. Trong khi đó, các doanh nghiệp dịch vụ vừa và nhỏ – quán cà-phê, nhà hàng, shop thời trang – phải đối mặt mức tăng chi phí đầu tư 8-12 %. Hai kịch bản phản ứng đang được ghi nhận: (1) tách thành nhiều máy 18-24 k BTU để “né” thuế hoặc (2) đầu tư hệ chiller mini > 90 k BTU có hiệu suất cao hơn. Với những công trình mới, chủ đầu tư thậm chí cân nhắc mô hình thuê lạnh/ESCO, chuyển gánh nặng CAPEX thành OPEX.

Hiện nay, các nhà máy của Daikin, LG, Panasonic đã lên lộ trình ra mắt model 23.000 BTU nhưng vẫn đủ mát cho diện tích 35 m²; đồng thời nâng chuẩn biến tần kép CSPF 6.0 để thuyết phục khách hàng về tổng chi phí vòng đời. Daikin còn khoe tính năng Humi-Comfort cho dòng 2025 – giữ ẩm ổn định, hứa hẹn “bù” 10 % thuế bằng 20 % tiết kiệm điện.

Các thương hiệu giá rẻ như Casper, Gree, Midea có biên lợi nhuận mỏng, họ dịch trọng tâm sản phẩm xuống ≤ 24.000 BTU, tung gói “combo” máy + phụ kiện + bảo trì để khoá giá niêm yết.

Các chuỗi điện máy lớn đã áp dụng thông điệp “Chốt giá zero-tax trước 31/12 /2025”, đi kèm quà tặng vật tư lắp đặt hoặc voucher bảo trì. Điện Máy Xanh, đơn vị đặt mục tiêu bán 1 triệu bộ máy lạnh năm 2025 coi đây là cơ hội thúc đẩy doanh số trước khi thị trường bình ổn. Nhà thầu HVAC thì đẩy mạnh dịch vụ retrofit inverter cho máy cũ, với chi phí 8-10 triệu đồng/bộ, doanh nghiệp có thể cắt 15-20 % điện phí, thu hồi vốn chỉ sau 18 tháng.

Theo Uỷ ban Tài chính – Ngân sách, nhóm điều hoà 24-90.000 BTU tiêu thụ bình quân 2.000-3.500 kWh/năm – cao gấp ba lần máy dân dụng và chưa chịu cơ chế giám sát hiệu suất như chiller công nghiệp. Đánh thuế TTĐB được kỳ vọng khuyến khích tiết kiệm điện, hỗ trợ mục tiêu giảm 15 % cường độ năng lượng quốc gia vào năm 2030. Tuy vậy, các chuyên gia đề xuất Chính phủ sớm xây dựng giai đoạn 2: (i) gắn thuế với nhãn SEER/CSPF – máy càng tiết kiệm, thuế càng giảm; (ii) hỗ trợ tín dụng xanh cho doanh nghiệp nâng cấp hệ VRF; (iii) mở quỹ tái chế thu hồi máy cũ công suất lớn.

Thuế TTĐB đối với điều hoà 24.000-90.000 BTU không phải “cú phanh” mà là cú chuyển số buộc toàn hệ sinh thái, từ nhà sản xuất đến người sử dụng phải nhìn vào tổng chi phí và hiệu suất năng lượng. Hộ gia đình vẫn mua máy mát như thường nhưng các nhà hàng, văn phòng, shop bán lẻ sẽ phải tính toán kỹ hơn, lựa chọn công nghệ inverter, hoặc thuê lạnh để dàn trải chi phí. Về phía doanh nghiệp, nội địa hoá, trọng tâm hiệu suất và dịch vụ trọn vòng đời sẽ là ba chìa khoá cạnh tranh sau năm 2026.