Từ ý tưởng

Khâu nhục được biết đến là món ăn dân dã nhưng lại mang ý nghĩa tinh thần rất lớn, thể hiện ý chí và sự lớn mạnh trong tương lai. Món ăn này hầu như không thể thiếu trong các dịp lễ tết, đám cưới của đồng bào dân tộc vùng cao.

Gia đình bà Thanh có nguồn gốc người Hoa nên ngay từ nhỏ, bà đã được biết đến món khâu nhục, như bà chia sẻ: “Đây là món gia truyền, từ ông bà, bố mẹ tôi đều biết làm khâu nhục. Sau này khi lấy chồng, tôi cũng trổ tài làm món này cho chồng và các con thưởng thức. Món ăn thường xuyên góp mặt trong bữa cơm gia đình”.

Vào những năm 2000, gia đình bà Thanh có mở một quán ăn, vì vậy bà cũng làm món khâu nhục phục vụ thực khách. Món ngon, khiến khách mỗi lần đến quán, đều gọi tên khâu nhục. Năm 2003, khi 40 tuổi, bà Thanh có ý tưởng muốn phát triển thị trường cho món đặc sản này. “Tôi muốn khâu nhục được nhiều người biết đến hơn, đó cũng là cách để giữ gìn, duy trì món ăn truyền thống của gia đình”, bà Thanh cho biết.

Cũng là món thịt nhưng với khâu nhục, phải qua nhiều công đoạn, qua 3 lần chín mới ăn được. Nguyên liệu cũng rất đặc biệt, ngoài thịt ba chỉ, mộc nhĩ, nấm hương, còn là sự hỗn hợp của nhiều gia vị như hành, tỏi, tiêu bắc, húng lìu và không thể thiếu vị của núi rừng đó là mắc khén. Theo bà Thanh, khó nhất trong làm khâu nhục lại nằm ở gia vị. Để làm ra một bát khâu nhục, thịt chỉ làm trong một ngày nhưng nhân phải chuẩn bị trước cả tháng. Nhân lúc nào cũng phải dự trữ trong nhà.

Bà Thanh vốn người cẩn thận, chỉn chu. Với bà, món ăn phải ngon, sạch, càng nghiêm túc, khắt khe thì sản phẩm càng chất lượng và có chỗ đứng vững trên thị trường. Bà nói: “Khâu nhục làm rất kỳ công. Từ thịt tươi đến khi thành sản phẩm phải mất một ngày mới cho món khâu nhục thơm ngon, chuẩn vị. Làm vội, làm ẩu thì không gọi là khâu nhục. Ngoài công đoạn luộc, rán thì thịt cùng gia vị còn phải hấp cách thủy trong 10 tiếng. Khâu nhục thì thịt phải nhục, nhừ, vặn đũa là đứt rồi, ăn tan trong miệng”.

Đến hiện thực

Sau 19 năm, món khâu nhục họ Hoàng của gia đình bà Thanh không chỉ được người dân trong vùng biết đến mà cả người đồng bằng cũng rất khoái khẩu. Đặc biệt, trong dịp lễ tết, đám cưới ở Bá Thước và một số huyện lân cận, khâu nhục họ Hoàng luôn được bày biện trên các mâm cỗ. Trung bình 1 năm, gia đình bà làm ra khoảng 7.000 bát khâu nhục.

Năm 2021, khâu nhục họ Hoàng đã mở ra một trang mới, khi sản phẩm được công nhận OCOP 3 sao. Bên cạnh đó, lạp sườn họ Hoàng cũng là sản phẩm gia truyền được công nhận OCOP 3 sao. Đây là cơ hội tốt để những sản phẩm này đến gần hơn với người tiêu dùng. Anh Bùi Mạnh Cường, con trai bà Thanh kể lại: “Cách đây 3 năm, tôi tham gia làm nghề cùng mẹ. Từ trước đến nay, lúc nào mẹ tôi cũng đau đáu một điều, sản phẩm của gia đình phải được mở rộng, phát triển và nâng tầm. Trong một lần, rất tình cờ, tôi được nhìn thấy một sản phẩm của Thanh Hóa đã đạt OCOP, từ chất lượng đến bao bì, mẫu mã rất đảm bảo. Đây đúng là điều cả mẹ và tôi đang hướng đến. Tôi bắt đầu tìm hiểu về OCOP và sau đó đăng ký xây dựng sản phẩm OCOP của huyện Bá Thước”.

Sau khi được công nhận OCOP 3 sao, khâu nhục và lạp sườn họ Hoàng được nhiều người biết đến hơn. Hai sản phẩm đều sử dụng phương pháp hút chân không, giữ được độ tươi ngon của sản phẩm mà không cần dùng đến chất bảo quản. Hơn nữa, phương pháp này còn giữ được độ ẩm tự nhiên của thực phẩm, không làm cho thực phẩm bị bay hơi nước, ngăn chặn sự hoen ố, mất màu thực phẩm do ẩm thấp bởi hơi nước trong không khí. Tuy nhiên, so với nhiều loại thực phẩm khác thì khâu nhục có hạn sử dụng ngắn hơn. Bà Thanh cho biết: "Dù đã được hút chân không nhưng do tổ hợp gia vị dạng sệt nên khâu nhục, nếu cấp đông hoàn toàn thì chỉ được 1 tháng. Đây cũng là hạn chế đối với sản phẩm. Nếu sử dụng chất bảo quản thì sản phẩm sẽ mất giá trị. Do vậy, trong nhà lúc nào cũng chỉ có khoảng 100 bát thôi, chủ yếu bán cho khu vực thị trấn Cành Nàng. Khi nào có khách đặt hàng thì mới làm tăng số lượng. Thời gian tới, chúng tôi sẽ đẩy mạnh việc giới thiệu sản phẩm tại các siêu thị, cửa hàng bán thực phẩm sạch”.

Biết đến nghề từ nhỏ, gắn bó với nghề hàng chục năm và ngay cả khi sản phẩm đã được công nhận OCOP 3 sao, điều bà Thanh vẫn còn trăn trở: “Gia đình tôi làm thật tâm, không chất bảo quản, nhiều khách hàng cũng đã tin dùng nhưng khi đưa ra thị trường rộng, liệu có thực sự được chào đón hay không, cái đấy mới khó… Nhưng tôi tin, đạo đức người làm nghề sẽ giúp cho sản phẩm của chúng tôi đứng vững”.

Từ Bá Thước, khâu nhục họ Hoàng đã được tôn vinh, tăng thêm giá trị món ăn đặc sản của người miền núi. Thành tích này có công lớn của bà Hoàng Thị Thanh.