Thực tế, không phải đến khi vụ việc các lô trái phiếu của nhóm công ty thuộc Tân Hoàng Minh bị hủy, các chuyên gia mới cảnh báo về những lỗ hổng của trái phiếu DN. Thời gian qua, Bộ Tài chính đã liên tục cảnh báo việc phát hành trái phiếu DN riêng lẻ bộc lộ nhiều rủi ro cho nhà đầu tư và có nguy cơ gây mất an ninh, an toàn nền tài chính quốc gia.

Trái phiếu "4 không"… làm mưa làm gió

Trước khi 9 đợt phát hành trái phiếu của nhóm Tân Hoàng Minh bị hủy bỏ, thị trường tài chính cũng chứng kiến nhiều đợt phát hành trái phiếu "4 không" ra thị trường, gây bất ngờ với giới đầu tư.

Chẳng hạn, Công ty CP Tập đoàn Đầu tư I.P.A đã phát hành 1.000 tỷ đồng trái phiếu kỳ hạn 3 năm, đáo hạn năm 2025. Đây là loại trái phiếu "4 không": không chuyển đổi, không kèm chứng quyền, không có tài sản đảm bảo và không phải là khoản nợ thứ cấp của doanh nghiệp. Lãi suất cố định 9,5%/năm, trả định kỳ 12 tháng/lần. Toàn bộ số tiền thu về sẽ được sử dụng để bổ sung nguồn vốn nhằm thực hiện các dự án đầu tư và các hoạt động khác của doanh nghiệp.

Đơn vị thu xếp cho Công ty CP Tập đoàn Đầu tư I.P.A phát hành trái phiếu là Công ty Chứng khoán VNDirect do bà Phạm Minh Hương là Chủ tịch HĐQT. Bà Hương được biết đến là vợ của ông Vũ Hiền, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Tập đoàn Đầu tư I.P.A.

Mới nhất, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã ra quyết định xử phạt Công ty CP Tập đoàn VsetGroup 600 triệu đồng vì đã chào bán trái phiếu sai quy định, đồng thời yêu cầu VsetGroup thu hồi chứng khoán đã chào bán, hoàn trả tiền hoặc tiền đặt cọc cho nhà đầu tư tính thêm tiền lãi (tiền gửi không kỳ hạn).

Trước đó, từ ngày 1/1/2020 đến 27/10/2021, VsetGroup đã chào bán trái phiếu của công ty cho các nhà đầu tư nhưng không nộp hồ sơ đăng ký cho UBCKNN theo quy định. Theo thông tin từ VsetGroup, đợt phát hành trên đã có 2.000 nhà đầu tư tham gia.

Trước đó, DN này quảng cáo rằng đầu tư trái phiếu vào DN sẽ có lợi nhuận hấp dẫn, không cần kinh nghiệm, không rủi ro.

Tuy nhiên, kết quả kiểm tra của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho thấy, VsetGroup đã ký hơn 670 hợp đồng mua bán trái phiếu với tổng giá trị hơn 200 tỷ đồng. Tuy nhiên, công ty không theo dõi, hạch toán, trình bày trên báo cáo tài chính đối với các khoản tiền thu được từ chào bán trái phiếu, trả lãi vay trái phiếu, trả gốc vay trái phiếu đến hạn.

Các khoản tiền thu được từ chào bán trái phiếu được các cá nhân rút ra khỏi tài khoản của công ty và không được nhập quỹ đầy đủ, không được theo dõi trên sổ sách kế toán.

Và hàng hoạt các đợt phát hành trái phiếu khác của các DN chưa niêm yết, tên tuổi lạ, kinh doanh "lèo tèo"… nhưng vẫn đưa ra mức lãi suất hấp dẫn từ 10-12%, và nhanh chóng thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư.

Báo cáo thị trường trái phiếu DN năm 2021 của Công ty Chứng khoán SSI cho thấy bức tranh về thị trường này càng đáng lo ngại.

Chỉ tính riêng nhóm trái phiếu bất động sản, số trái phiếu không có tài sản bảo đảm hoặc bảo đảm (một phần/toàn bộ) bằng cổ phiếu là 172.500 tỷ đồng, chiếm 54,2% lượng phát hành năm 2021.

"Con số thực tế có thể lớn hơn vì có tới 33.000 tỷ đồng trái phiếu bất động sản phát hành không có thông tin về tài sản bảo đảm" – chuyên gia SSI Research nêu.

Trong khi đó, báo cáo "Trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam" của Hãng nghiên cứu FiinGroup cũng đưa ra cảnh báo, hơn 80% giá trị trái phiếu doanh nghiệp của ngành bất động sản thuộc về các doanh nghiệp chưa niêm yết. Theo FiinGroup, các doanh nghiệp này có sức khỏe tài chính ở mức yếu và rất đáng báo động. Điều này thể hiện ở mức độ đòn bẩy tài chính (nợ vay vốn chủ sở hữu) hiện ở mức lên tới 8,1x trong khi các doanh nghiệp niêm yết chỉ ở mức 2,5x.

"Năng lực trả nợ vay của các đơn vị phát hành bất động sản chưa niêm yết hiện đang rất yếu. Các chỉ số đánh giá năng lực trả nợ vay và đòn bẩy đều đang ở mức đáng báo động", báo cáo của FiinGroup nêu.

Vụ "chiếu tướng" 9 đợt phát hành trái phiếu của Tân Hoàng Minh là cần thiết

Liên quan đến vụ "chiếu tướng" 9 đợt phát hành trái phiếu của Tân Hoàng Minh, chuyên gia tài chính Trương Hiền Phương – Giám đốc cấp cao Chứng khoán KIS Việt Nam, nhận định đây là động thái cần thiết, kịp thời để chấn chỉnh tình trạng bát nháo trong phát hành trái phiếu huy động vốn của các DN thời gian qua.

Theo ông Phương, hành động này sẽ làm lành mạnh hóa các hoạt động của DN, dù DN lớn hay nhỏ. Đặc biệt, động thái này cũng là thông điệp cảnh cáo mà Chính phủ đưa ra để hướng các DN thực sự làm ăn nghiêm túc, chân chính, phải biết quý trọng, trân trọng đồng tiền của các nhà đầu tư dù là trên thị trường cổ phiếu hay trái phiếu.

"Hành động này là điều tốt, sẽ giúp cho các DN nào có ý định lợi dụng tiền của nhà đầu tư hay thậm chí có ý gian lận trên các việc huy động vốn thì sẽ phải dừng lại, làm ăn nghiêm túc hơn", ông Phương nói.

Riêng với các DN từ trước đến nay vẫn huy động vốn bằng hình thức trái phiếu hay cổ phiếu nhưng được sử dụng đúng mục đích là tập trung sản xuất kinh doanh, hoặc phát triển dự án nghiêm túc thì sẽ không có việc gì phải lo lắng.

"Thị trường vốn, thị trường tiền tệ được lập ra để giúp DN huy động vốn hoạt động chứ không phải lập ra để bắt bớ, triệt tiêu DN đang vận hành, đang sử dụng nguồn tiền từ hai thị trường này. Vấn đề  ở đây là thông qua sự kiện này, cơ quan quản lý Nhà nước muốn truyền tải thông điệp đến các DN là phải nghiêm túc, có trách nhiệm với đồng tiền huy động từ hai thị trường này, có trách nhiệm với nhà đầu tư đã đặt niềm tin vào DN…", ông Phương đúc kết.