Ngành điều với "bẫy" số 1 thế giới

Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) đặt mục tiêu năm 2022 là giữ ổn định về lượng, tăng chất và tăng giá với kim ngạch xuất khẩu phấn đấu đạt 3,8 tỉ USD, tăng 3,9% so với năm 2021.

Năm 2021, vượt qua những khó khăn thách thức của dịch Covid-19, ngành điều tiếp tục tăng trưởng dương 14% so với năm 2020, đạt 3,659 tỉ USD. Đến nay, ngành điều Việt Nam vẫn giữ vị trí số 1 thế giới về công nghệ và sản lượng điều nhân xuất khẩu (chiếm 80% thương mại điều nhân toàn cầu), có vai trò quan trọng đối với thị trường điều thô toàn cầu.

Những năm gần đây, nổi lên vấn đề các nước châu Phi - nơi chủ yếu xuất khẩu điều thô cho Việt Nam - từng bước đầu tư vào chế biến và đánh thuế điều thô xuất khẩu ở mức 5%. Ông Nguyễn Minh Họa - Giám đốc Công ty TNHH Bimico, Phó Chủ tịch Vinacas - cảnh báo tình trạng vài năm gần đây, một số doanh nghiệp (DN) gia tăng nhập khẩu điều nhân sơ chế từ châu Phi.

"Tốc độ nhập khẩu dòng hàng này tăng hơn 100%, sản lượng điều nhân sơ chế nhập khẩu lên đến hơn 88.200 tấn vào năm 2021. Đây là điều nhân mới bóc vỏ cứng, chưa bóc vỏ lụa được nhập về để lấy C/O (xuất xứ hàng hóa) Việt Nam nhưng do kỹ thuật chế biến chưa bằng ta nên sẽ ảnh hưởng đến chất lượng điều nhân xuất khẩu nói chung. 

Dòng hàng này được các nước châu Phi khuyến khích nên không chịu thuế xuất khẩu và còn được chính phủ trợ cấp vài trăm USD/tấn, cộng thêm chi phí vận chuyển thấp (5 container điều thô mới chế biến được 1 container điều nhân). Với những lợi thế đó, nếu Việt Nam tiếp tục mở cửa cho nhập khẩu điều nhân sơ chế bình thường như với điều thô sẽ giúp ngành điều chế biến châu Phi phát triển nhanh chóng, cạnh tranh trực tiếp với điều nhân Việt Nam" - ông Họa phân tích và đề xuất rất cần một hàng rào kỹ thuật đối với dòng hàng này để tránh rơi vào tình trạng tiếp tay cho đối thủ mạnh lên.

Ngành điều Việt Nam tiếp tục giữ vững vị trí số 1 thế giới về chế biếnẢnh: AN NA

Theo ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại - Bộ Công Thương, năm 2022, ngành điều có nhiều thuận lợi khi nhu cầu tăng ở hầu hết các thị trường nhập khẩu do kinh tế phục hồi sau đại dịch Covid-19 cùng với xu hướng tăng sử dụng đạm thực vật. Tuy nhiên, vẫn có một số thách thức do yêu cầu của thị trường về chất lượng an toàn thực phẩm, môi trường, trách nhiệm xã hội ngày càng cao trong khi ngành điều vẫn còn nhiều DN nhỏ, cần sự hỗ trợ để đáp ứng được. Bên cạnh đó là sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ Ấn Độ, Tanzania và mới nổi gần đây là một số nước châu Phi như Mozambique, Ghana... ở khâu chế biến, phân phối, thương hiệu trong khi họ lại chủ động được vùng nguyên liệu.

"Qua nghiên cứu của các chuyên gia quốc tế, ngành điều Việt Nam chỉ mới tham gia 18% chuỗi giá trị điều toàn thế giới. Những phân khúc cao như điều chế biến thành phẩm và phân phối chiếm 80% giá trị chưa phải là lợi thế của DN Việt Nam. Do đó, DN Việt Nam cần quan tâm đến việc chế biến sâu, nâng cao thương hiệu hơn là mở rộng diện tích, tăng sản lượng" - ông Phú nhìn nhận.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan khuyến cáo các DN ngành điều không để rơi vào cái bẫy của chính mình khi tự bằng lòng với vị trí số 1 thế giới. Người đứng đầu ngành nông nghiệp gợi ý ngành điều nên mở cuộc thi phát triển sản phẩm mới, dù thành quả 5-10 năm tới mới được thu về. Ngoài ra, không chỉ nhân điều mà những phần khác từ cây điều, hạt điều cần được nhìn ra giá trị để khai thác nhằm nâng cao giá trị cũng như kết hợp hạt điều với nhiều loại thực phẩm khác để nâng giá trị lẫn nhau.