Thiếu lao động nông thôn nghiêm trọng từ cao nguyên xuống duyên hải

Thiếu lao động đi biển

Cùng với giá xăng dầu liên tục tăng cao, việc nhiều lao động nghề biển không quay lại công việc đã khiến hoạt động khai thác hải sản gặp nhiều khó khăn.

Từ cuối tháng 2 đến nay, nhiều chủ tàu cá ở Bà Rịa - Vũng Tàu không thể xuất bến ra khơi vì không tìm được lao động đi biển.

Ngư dân Trần Văn Lộc ở xã Bình Châu (huyện Xuyên Mộc) cho biết, giá xăng dầu tăng cao làm cho những chuyến đi biển gần đây hầu như không có lãi.

Trong khi nguồn hải sản ngày càng khan hiếm, nhiều chủ tàu vẫn phải chấp nhận chịu lỗ nhằm duy trì việc đánh bắt.

Trước mỗi chuyến đi, ông Lộc phải bỏ ra hàng trăm triệu đồng để ứng tiền trước mới mong giữ chân được bạn thuyền.

Tuy nhiên, những người còn đi biển chung với ông đa phần là bạn thuyền lâu lâu năm. Những bạn thuyền mới, nhất là người trẻ rất khó thuê. 

Tình trạng thiếu bạn thuyền cũng diễn ra tương tự ở Bình Thuận. Tại các cảng cá Phan Thiết, La Gi, Phú Hài, hàng trăm tàu cá, nhất tàu đánh bắt khơi xa vẫn đang phải nằm bờ vì thiếu lao động biển.

Ông Nguyễn Ngọc Đãi, chủ tàu cá ở phường Mũi Né (TP.Phan Thiết) kể, tình trạng thiếu bạn thuyền sau Tết là thực tế diễn ra nhiều năm nay.

Các chủ tàu cá tìm kiếm lao động biển rất khó. Các ngư dân lớn tuổi ngừng đi biển ngày càng nhiều. Trong khi những lao động trẻ theo nghề còn rất ít.

Thu nhập từ nghề biển không ổn định,  nên nhiều ngư dân đã bỏ nghề để lên bờ kiếm việc làm khác tốt hơn.

Năm ngoái, thuyền của ông Hải có đến 8 bạn thuyền cùng ra khơi. Năm nay, chỉ còn một nửa.

"Chuyến biển vừa đi có 3 ngày mà lỗ vốn hết 40 triệu đồng. Tiền chia bạn thuyền không cao, họ cũng muốn nghỉ luôn rồi", ông Đãi kể.

Toàn tỉnh Bình Thuận hiệu có hơn 11.000 tàu thuyền đánh bắt hải sản, trong đó có hơn 1.500 tàu cá đủ điều kiện đánh bắt khơi xa.

Theo các chủ tàu, một chuyến đi biển, nhiên liệu chiếm 60-80% chi phí. Nên khi giá dầu tăng, chi phí 1 chuyến ra khơi sẽ bị ảnh hưởng rất lớn.

Hôm 23/2, giá dầu diezen được điều chỉnh lên 20.800 đồng/lít; cao hơn 940 đồng so với trước. Đến ngày 1/3, giá dầu diesel tiếp tục điều chỉnh tăng lên 21.310 đồng/lít.

Đa số tàu đánh bắt xa bờ ở phải kéo dài thời gian bám biển từ 20 - 30 ngày để tiết kiệm nhiên liệu khi ra vào ngư trường. Thế nhưng, sau mỗi chuyến vươn khơi, nhiều tàu vẫn thua lỗ hoặc thu lời không đáng kể.

Ông Nguyễn Thanh Danh - Phó Giám đốc Ban quản lý cảng cá Phan Thiết cho biết, sau tết, giá xăng dầu ảnh hưởng lớn đến hiệu quả khai thác của ngư dân. Việc tìm kiếm lao động biển càng thêm khó. 

Để giữ chân bạn thuyền, các chủ tàu thường ứng trước tiền cho thuyền viên. Tuy nhiên, đây cũng chỉ là giải pháp tình thế.

Theo ông Danh, một khi nguồn thu nhập từ nghề biển không ổn định, nguồn lao động trẻ đi biển ngày càng khan hiếm thì bài toán về thiếu hụt lao động biển ngày càng gay gắt. 

Thiếu lao động hái tiêu

Thời gian thu hoạch điều không kéo dài. Tuy nhiên, nghề lượm điều thuê là công việc có thể mang lại thu nhập khá cho nhiều người.

Năm nay, điều Bình Phước mất mùa. Hầu hết các vườn trồng điều đều bị sụt giảm năng suất. Những vườn điều đã vào vụ thu hoạch cũng vắng bóng nhân công.

Ông Trần Ngọc Phương trồng điều ở TP.Đồng Xoài (Bình Phước) kể, ông không gọi lại các lao động quen của mình như những mùa điều trước. 

Lượng trái có thể thu hoạch cũng không nhiều, cây có cây không. Chủ vườn cũng ngày làm ngày nghĩ, tự mình đi nhặt điều để lấy công làm lời.

"Điều mất mùa nên lao động ngoài tỉnh không lên Bình Phước làm thuê. Ngay cả lao động thời vụ trong tỉnh cũng lặn lội đi tìm công việc khác để mưu sinh", ông Phương nói.

Ông Phạm Thanh Chung – Giám đốc HTX hồ tiêu Lộc Quang (huyện Lộc Ninh, Bình Phước) thì kể, mọi năm thu hoạch điều xong thì tới thu hoạch tiêu.

Năm nay vụ điều đến muộn. Nhiều lao động thời vụ kiếm việc ở các vườn tiêu. Tuy nhiên lao động ở địa phương khan hiếm.

"Cho nên, trái ngược với các vườn điều, chủ vườn tiêu tìm công lao động rất khó, giá thuê công lao động lại tăng cao", ông Chung nói.

Hiện nay, giá thuê công hái tiêu dao động ở mức 250.000 đồng/công/ngày, cao hơn 50.000 đồng so với vụ trước.

Mức giá 250.000 đồng/công/ngày cũng phổ biến ở hầu hết các vùng trồng tiêu từ Bình Phước, Đồng Nai, Bà Rịa lên đến các tỉnh Tây Nguyên.

Báo cáo kết quả đợt khảo sát sơ bộ về sản xuất hồ tiêu của Hiệp hội hồ tiêu Việt Nam (VPA) mới đây cũng cho biết, tình trạng thiếu công hái tiêu diễn đang diễn ra ở nhiều vùng trồng tiêu trọng điểm.

Theo báo cáo của VPA, ngoài việc tính công theo ngày, nhiều chủ vườn tiêu còn áp dụng hình thức thuê nhân công hái khóa, nghĩa là tính tiền công theo kg. Giá từ 3.000-4.000 đồng/kg (tiêu tươi).

VPA cho biết, mặc dù giá công hái tiêu cao hơn năm ngoái nhưng vẫn xảy ra tình trạng thiếu công ở nhiều vùng trồng. Điều này khiến nông dân lo lắng khi tiêu đã chín nhưng nếu không thu hái kịp sẽ ảnh hưởng đến vụ tiêu năm sau.

Do thiếu công hái tiêu, nhiều chủ vườn phải trải tấm bạt phủ, hái 1 lần. Do đó, dung trọng hồ tiêu được đại lý đánh giá thấp hơn năm trước, do lượng tiêu còn xanh bị hái khá nhiều nhiều.

Không chỉ vậy, việc lựa chọn phương thức tính công hái tiêu cũng trở thành bài toán đau đầu đối với nhiều nông dân.

Bỡi vì, nếu tính công hái tiêu theo ngày thì năng suất hái sẽ không đạt. Còn tính công hái tiêu theo kg thì sản lượng vụ tiêu năm sau dễ bị ảnh hưởng. Nguyên nhân do, nhân công hái tiêu chạy theo số lượng, hái luôn cả cả cành và lá tiêu

Tuy có cải thiện hơn vụ tiêu năm 2021, nhưng giá tiêu đang có xu hướng chững lại. Trong khi giá vật tư, giá thuê công lao động tăng cao.  

Hiệp hội VPA nhận định, với giá tiêu và giá công hái tiêu hiện tại, nông dân chỉ có lợi nhuận khi sử dụng lao động trong gia đình.