Mối quan hệ căng thẳng giữa ông Trump và Boeing có thể sẽ trở thành một vấn đề nghiêm trọng đối với Boeing dưới một chính quyền tổng thống đang tìm cách cắt giảm mạnh mẽ chi tiêu chính phủ, bất chấp các vụ kiện và Quốc hội.

Theo báo cáo mới nhất, Boeing nhận được 42% doanh thu từ các hợp đồng với chính phủ Mỹ. Năm 2022, Boeing đã chuyển trụ sở chính từ Chicago đến ngoại ô Arlington, Virginia, gần Lầu Năm Góc, cho thấy công ty coi trọng lĩnh vực quốc phòng của mình như thế nào. Tuy nhiên, ngành kinh doanh này có nguy cơ lớn hơn nhiều so với ngành hàng không thương mại đang gặp khó khăn.

Ông Trump đã phàn nàn trong nhiều ngày về việc phải chờ đợi các máy bay Boeing 747 thế hệ tiếp theo, được cho là sẽ trở thành phương tiện vận chuyển chính của Tổng thống, chính thức được gọi là VC-25B nhưng mang tên Air Force One khi Tổng thống ở trên máy bay.

Các máy bay hiện đang mang tên Air Force One đã phục vụ từ thời kỳ chính quyền George H.W. Bush. Những chiếc máy bay mới đáng lẽ đã được giao vào năm 2024 khi hợp đồng ban đầu được ký kết vào năm 2018, nhưng hiện vẫn còn nhiều năm nữa mới hoàn thành, theo ước tính mới nhất.

Tổng thống cho biết vào đầu tuần này rằng ông có thể xem xét mua máy bay đã qua sử dụng từ nơi khác và cải tạo chúng. Đó sẽ là một bước đi tương tự như khi ông ra lệnh cho Không quân Mỹ tái đàm phán hợp đồng Air Force One với Boeing vào đầu nhiệm kỳ đầu tiên của mình. Boeing đã và đang tân trang lại 2 chiếc máy bay phản lực 747 từng được chế tạo cho mục đích thương mại kể từ đó.

“Tôi không hài lòng với việc mất nhiều thời gian như vậy” - ông Trump nói với các phóng viên trên Air Force One vào tối thứ Tư 19/2. “Không có lý do gì cho điều đó”.

Ông nói rằng ông sẽ không xem xét sử dụng máy bay do đối thủ châu Âu của Boeing là Airbus chế tạo, nhưng cho biết: “Tôi có thể mua một chiếc đã qua sử dụng và chuyển đổi nó…. Vậy nên chúng tôi đang tìm kiếm các lựa chọn khác”.

Ngành quốc phòng, vũ trụ gặp nguy hiểm

Cơn giận của ông Trump đối với Boeing về sự trì hoãn của Air Force One có thể đang biến thành mối lo ngại thêm cho ngành quốc phòng của công ty - theo Richard Aboulafia, giám đốc điều hành của AeroDynamic Advisory, một công ty tư vấn hàng không vũ trụ.

Trong khi Boeing từng là nhà cung cấp chính của các máy bay không người lái quân sự trong quá khứ, các hợp đồng máy bay không người lái gần đây của Lầu Năm Góc lại thuộc về các đối thủ. “Boeing đã vắng mặt rõ rệt” - Aboulafia nói.

Và Boeing, với sự phụ thuộc vào các hợp đồng quốc phòng cho bảng cân đối tài chính của mình, dễ bị tổn thương trước các cắt giảm chi tiêu. Mặc dù Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth đã kêu gọi tăng cường chi tiêu quốc phòng chỉ một tuần trước, nhưng chính quyền Trump đã ra một chỉ thị hôm 19/2 yêu cầu quân đội cắt giảm 8% ngân sách hàng năm trong 5 năm tới.

Vì vậy, Boeing có thể là mục tiêu dễ dàng cho một chính quyền đang tức giận về một dự án quan trọng có liên quan trực tiếp đến Trump, cũng như dự án này đã đưa Elon Musk - người không hâm mộ các máy bay phản lực có người lái như F-15 mà Boeing chế tạo cho Không quân Mỹ - vào vai trò chịu trách nhiệm về các cắt giảm chi tiêu đó.

“Việc hủy bỏ chương trình F-15 và mua nhiều thứ khác hoặc chuyển tiền cho các nhu cầu khác sẽ cực kỳ dễ dàng” - Richard Aboulafia, giám đốc điều hành của AeroDynamic Advisory, một công ty tư vấn hàng không vũ trụ, nói. Ông cho biết quân đội đã chỉ ra mong muốn sử dụng nhiều máy bay không người lái hơn và ít máy bay có người lái hơn.

Ngành vũ trụ của Boeing cũng là một thất vọng lớn, nơi công ty này là đối thủ chính của SpaceX, do Musk sở hữu và điều hành.

SpaceX đã đưa các phi hành gia và vật tư lên không gian cho NASA trong nhiều năm. So với đó, tên lửa Starliner của Boeing đã chậm hơn nhiều so với kế hoạch cho nhiệm vụ chở phi hành gia đầu tiên lên Trạm Vũ trụ Quốc tế. Khi chuyến bay đó diễn ra vào năm ngoái, các vấn đề với tàu vũ trụ đã buộc NASA phải đưa tàu trở về trái đất mà không có ai trên tàu, để hai phi hành gia bị mắc kẹt tại ISS. Họ sẽ sớm trở về nhà bằng một tàu con thoi Dragon của SpaceX.

Tại sao máy bay Air Force One tốn kém như vậy với Boeing?

Mặc dù ông Trump đã nói về việc tìm kiếm một lựa chọn thay thế để cung cấp máy bay Air Force One tiếp theo, vấn đề không phải là chiếc máy bay cơ bản, mà là những gì cần thiết để biến một chiếc Boeing 747 bình thường thành một trung tâm chỉ huy và liên lạc trên không phù hợp cho Tổng thống Mỹ - theo Aboulafia.

“Bạn có thể có một chiếc máy bay bất kỳ lúc nào,” ông nói. “Nhưng cần rất nhiều công sức để có thể liên lạc mã hóa và quản lý quân đội và chính phủ liên bang từ bất kỳ đâu trên thế giới trong bất kỳ hoàn cảnh nào".

Và chiếc máy bay đã bị trì hoãn thêm do đại dịch xảy ra sau khi Boeing đồng ý với hợp đồng ban đầu.

Ông Trump đã đàm phán một thỏa thuận trị giá 4 tỷ USD cho hai chiếc máy bay mới với Boeing vào năm 2018. Nhưng đó là một thảm họa đối với Boeing.

Đây là hợp đồng theo giá cố định, có nghĩa là Boeing phải tự chịu mọi chi phí vượt quá số tiền chính phủ ban đầu sẵn sàng chi trả. Đến cuối năm ngoái, Boeing đã báo cáo lỗ 2,5 tỷ USD trên hợp đồng mà không có ngày giao hàng cố định hoặc kết thúc rõ ràng.

Trong các bình luận vào thứ Năm, Giám đốc điều hành Boeing, Kelly Ortberg, cho biết ông "hoàn toàn tham gia" vào việc đẩy nhanh quá trình giao hàng và khen ngợi các đề xuất của Elon Musk, người đã đến thăm cơ sở ở Texas nơi công việc đang được thực hiện vào tháng 12 thay mặt cho Tổng thống Trump, trước khi ông chính thức bắt đầu vai trò lãnh đạo Bộ Hiệu quả Chính phủ.

“Tổng thống rõ ràng không hài lòng với thời gian giao hàng” - Ortberg nói tại một hội nghị nhà đầu tư. “Ông ấy đã thông báo điều đó rất rõ. Elon Musk thực sự đang giúp chúng tôi rất nhiều trong việc xử lý các yêu cầu... để giúp chúng tôi loại bỏ những yếu tố không có giá trị, từ đó chúng tôi có thể tiến nhanh hơn và Tổng thống sẽ có máy bay”.

Lỗ lũy kế ngày càng tăng

Một phần của khoản lỗ này có thể được cho là do Boeing đã đồng ý nhận ít tiền hơn so với hợp đồng ban đầu mà họ đã thương lượng trong chính quyền Obama trước khi ông Trump lên nắm quyền, khoảng 5,3 tỷ USD. Tuy nhiên, ông Trump đã bắt đầu nghi ngờ chi phí của hợp đồng vào tháng 12/2016, sau khi ông thắng cử nhưng trước khi nhậm chức.

“Boeing đang xây dựng một chiếc 747 Air Force One hoàn toàn mới cho các tổng thống tương lai, nhưng chi phí ngoài tầm kiểm soát, hơn 4 tỷ USD. Hủy đơn hàng!” ông đã tweet vào thời điểm đó.

Việc đồng ý giảm giá mạnh đối với mức giá ban đầu đó có lẽ là quyết định dễ dàng đối với Boeing vào năm 2018, khi tiền đang chảy vào công ty ở mức kỷ lục. Công ty đã báo cáo doanh thu 100 tỷ USD lần đầu tiên trong năm 2018 và lợi nhuận hoạt động 10,7 tỷ USD. Và họ dự báo cả doanh thu và lợi nhuận sẽ tiếp tục tăng vào năm 2019.

Nhưng tình hình tài chính đã xấu đi nhanh chóng đối với công ty sau khi họ đồng ý với thỏa thuận Air Force One. Các vấn đề về chuỗi cung ứng đã làm chậm quá trình cải tạo, và trong đại dịch, Boeing thiếu hụt công nhân có đủ điều kiện an ninh cần thiết để làm việc trên chiếc máy bay. Công nhân cần có điều kiện an ninh tương đương với những người làm việc tại Nhà Trắng.

Cựu giám đốc điều hành Dave Calhoun đã thừa nhận trong những bình luận vào năm 2022 rằng “Boeing có lẽ không nên nhận” các rủi ro của hợp đồng này trong những gì ông gọi là “một cuộc đàm phán rất đặc biệt.”

Nhưng với việc ông Trump đe dọa hủy hợp đồng, và với gần 1/3 doanh thu của công ty vào thời điểm đó đến từ các hợp đồng chính phủ, Boeing cảm thấy họ phải đồng ý với hợp đồng cho các máy bay cao cấp, uy tín này.

Chi phí và ước tính thời gian ban đầu để sản xuất 2 chiếc máy bay này là do sự phức tạp và các tính năng an toàn. Chúng phải có khả năng bay và bảo vệ hành khách khỏi cuộc tấn công tên lửa hoặc thậm chí sóng xung kích của vụ nổ hạt nhân, đồng thời vẫn cung cấp cho tổng thống một trụ sở chỉ huy bay trong trường hợp khẩn cấp như vậy.

Boeing đã lấy 2 chiếc 747 phiên bản lớn nhất mà họ đã chế tạo và bắt đầu cải tạo quy mô lớn để trang bị các bảo vệ cần thiết, nhưng yêu cầu của Air Force One đòi hỏi một cuộc cải tạo gần như hoàn toàn.

Dù các khoản lỗ từ các máy bay này có tồi tệ đến đâu, chúng chỉ là một phần nhỏ trong tổng số 51,1 tỷ USD lỗ hoạt động cốt lõi mà Boeing đã ghi nhận kể từ hai vụ tai nạn chết người của các chiếc máy bay 737 dẫn đến việc máy bay bán chạy nhất của công ty bị đình chỉ 20 tháng bắt đầu từ năm 2019.

Nhưng không chỉ bộ phận máy bay thương mại gặp lỗ. Các khoản lỗ hoạt động từ lĩnh vực quốc phòng, vũ trụ và an ninh của công ty đã tăng vọt lên 5,4 tỷ USD trong năm ngoái và không có lợi nhuận kể từ năm 2021.

Quan hệ hiện tại của Boeing với chính quyền Trump không cho thấy tình hình sẽ cải thiện trong thời gian tới.