Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã công bố thỏa thuận tại sân golf sang trọng của ông Trump ở miền tây Scotland, sau cuộc gặp kéo dài một giờ đồng hồ, giúp tháo gỡ những nút thắt cuối cùng sau nhiều tháng đàm phán căng thẳng.

“Tôi nghĩ đây là thỏa thuận lớn nhất từng được ký kết” - ông Trump nói với báo giới, đồng thời ca ngợi kế hoạch đầu tư khoảng 600 tỷ USD của EU vào Mỹ, cũng như việc khối này sẽ tăng mạnh mua năng lượng và vũ khí Mỹ.

Ông Trump cho biết thỏa thuận mới – lớn hơn cả thỏa thuận trị giá 550 tỷ USD với Nhật Bản được ký hồi tuần trước – sẽ mở rộng quan hệ giữa hai cường quốc xuyên Đại Tây Dương sau nhiều năm mà ông gọi là “bất công với các nhà xuất khẩu Mỹ”.

Bà von der Leyen gọi ông Trump là một “người đàm phán cứng rắn” và cho biết mức thuế 15% sẽ “áp dụng rộng khắp”. Bà nói thêm: “Đây là kết quả tốt nhất chúng tôi có thể đạt được.”

“Chúng ta có một thỏa thuận thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, và đó là một thỏa thuận lớn – thực sự lớn. Nó sẽ mang lại sự ổn định, sự dự đoán được” - bà nhấn mạnh.

Thỏa thuận này có nhiều điểm tương đồng với thỏa thuận khung mà Mỹ đã đạt được với Nhật Bản, nhưng cũng để ngỏ nhiều vấn đề, bao gồm mức thuế đối với rượu mạnh – một chủ đề nhạy cảm đối với cả hai bên bờ Đại Tây Dương.

Theo ông Trump, EU sẽ chi 750 tỷ USD để mua năng lượng Mỹ trong vài năm tới và “hàng trăm tỷ USD” cho các hợp đồng vũ khí. Nếu các điều khoản được giữ nguyên, đây sẽ là tin tốt cho nhiều tập đoàn lớn của châu Âu như Airbus, Mercedes-Benz và Novo Nordisk.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz hoan nghênh thỏa thuận, cho rằng nó giúp tránh được một cuộc chiến thương mại có thể ảnh hưởng nặng nề đến nền kinh tế Đức vốn phụ thuộc xuất khẩu và đặc biệt là ngành công nghiệp ô tô. Các hãng xe Đức như Volkswagen, Mercedes và BMW từng chịu mức thuế 27,5% của Mỹ đối với ô tô và linh kiện.

Dù vậy, mức thuế cơ bản 15% vẫn bị nhiều người ở châu Âu coi là quá cao, đặc biệt so với kỳ vọng ban đầu về một thỏa thuận “thuế bằng 0 cho cả hai bên”.

Bernd Lange, nghị sĩ Dân chủ Xã hội Đức, Chủ tịch Ủy ban Thương mại của Nghị viện châu Âu, nhận định mức thuế vẫn thiếu công bằng, và các khoản đầu tư lớn mà EU cam kết với Mỹ có thể phải đánh đổi bằng chi phí từ chính nội khối.

Một quan chức cao cấp của Mỹ cho biết ông Trump vẫn có quyền tăng thuế trong tương lai nếu các cam kết đầu tư của EU không được thực hiện đầy đủ.

Ngay sau khi thỏa thuận được công bố, đồng euro đã tăng khoảng 0,2% so với đồng USD, bảng Anh và yên Nhật.

Thỏa thuận chính trị mang tính biểu tượng

Carsten Nickel, Phó giám đốc nghiên cứu tại Teneo, cho rằng thỏa thuận này “mới chỉ là một thỏa thuận cấp cao, mang tính chính trị”. chưa thể thay thế một hiệp định thương mại toàn diện được đàm phán chi tiết. Ông cảnh báo điều này có thể dẫn tới những cách hiểu khác nhau, như đã thấy sau thỏa thuận Mỹ - Nhật.

Mặc dù phần lớn hàng hóa bị áp thuế – bao gồm cả chất bán dẫn và dược phẩm – vẫn còn nhiều ngoại lệ.

Mỹ sẽ giữ nguyên mức thuế 50% với thép và nhôm. Bà Von der Leyen đề xuất thay thuế này bằng cơ chế hạn ngạch; một quan chức Mỹ xác nhận hai bên sẽ tiếp tục đàm phán về vấn đề này.

Ngoài ra, không bên nào sẽ áp thuế đối với máy bay và linh kiện, một số loại hóa chất, thuốc generic, thiết bị bán dẫn, nông sản nhất định, tài nguyên thiên nhiên và nguyên liệu chiến lược. “Chúng tôi sẽ tiếp tục bổ sung thêm sản phẩm vào danh sách miễn thuế này” - bà Von der Leyen cho biết, đồng thời xác nhận rượu mạnh vẫn đang trong quá trình đàm phán.

Một quan chức Mỹ nói rằng mức thuế với máy bay thương mại sẽ vẫn là 0 trong thời điểm hiện tại. Sau khi hoàn tất rà soát, hai bên sẽ quyết định xem có điều chỉnh hay không, và “nhiều khả năng” sẽ thống nhất được mức thuế thấp hơn 15%. Tuy nhiên, chưa có thời hạn cụ thể cho quá trình này.

Thỏa thuận sẽ được Nhà Trắng coi là thắng lợi lớn cho ông Trump trong nỗ lực tái định hình trật tự kinh tế toàn cầu, cắt giảm thâm hụt thương mại kéo dài của Mỹ.

Giới chức Mỹ nói EU đã đồng ý hạ rào cản phi thuế quan đối với ô tô và một số nông sản. Tuy nhiên, phía EU cho rằng các chi tiết kỹ thuật vẫn đang được bàn thảo.

“Mọi người nên nhớ, nền kinh tế của họ trị giá tới 20 nghìn tỷ USD – gấp 5 lần Nhật Bản” - một quan chức Mỹ nói với báo giới. “Vì vậy, việc mở cửa thị trường EU sẽ là cơ hội khổng lồ cho nông dân, ngư dân, chủ trang trại và các doanh nghiệp công nghiệp của chúng ta”.

Ông Trump lâu nay thường chỉ trích EU, cho rằng khối này “được lập ra để lừa Mỹ” về thương mại. Ông đặc biệt bức xúc với mức thâm hụt hàng hóa của Mỹ với EU, vốn đã lên tới 235 tỷ USD trong năm 2024 theo dữ liệu từ Cục Thống kê Dân số Mỹ.

Trong khi đó, EU nhấn mạnh rằng Mỹ lại có thặng dư lớn trong thương mại dịch vụ, phần nào bù đắp chênh lệch.

Ông Trump lập luận rằng các biện pháp thuế của ông đang mang lại “hàng trăm tỷ USD” cho ngân sách Mỹ, đồng thời bác bỏ cảnh báo từ giới kinh tế học về rủi ro lạm phát.

Hôm 12/7, ông Trump từng đe dọa sẽ áp thuế 30% với hàng nhập khẩu từ EU từ ngày 1/8 nếu không đạt được thỏa thuận. EU cũng đã chuẩn bị sẵn gói thuế trả đũa trị giá 93 tỷ euro (109 tỷ USD) nếu kịch bản xấu nhất xảy ra.