Né niêm yết giá để ..."hét giá"

Sự việc quán bún riêu nổi tiếng có tuổi đời chục năm ở Hà Nội đã khiến dư luận những ngày đầu năm dậy sóng khi bán 1,2 triệu đồng cho 3 bát bún. Hay quán Aroma Beach tại Nha Trang bị khách Trung Quốc tố bán giá "trên trời" với 500.000 đồng một đĩa rau muống xào tỏi, cà nướng tím mỡ hành 1,89 triệu đồng một phần…, chưa kể phụ thu ngày tết 4,7 triệu đồng. Hai cửa hàng này sau khi bị khách hàng tố, cơ quan chức năng đã vào cuộc xử lý. Đó chỉ là hai sự việc điển hình, thu hút sự quan tâm của đông đảo dư luận, thực tế hàng ngày việc “hét giá”, bán hàng không niêm yết giá rất phổ biến trên thị trường nhưng người bán vẫn mặc nhiên còn người mua gặp chuyện bức xúc xong rồi thì cũng cho qua.

Chợ Nhà Xanh là điểm mua sắm mà hầu hết học sinh, sinh viên ở Hà Nội đều biết. Tôi nhớ có lần đi dạo chợ cùng một người bạn. Có một cô sinh viên vào hỏi giá một chiếc áo nhưng sau đó không mua vì giá quá cao nên đã bị chủ cửa hàng túm lấy tóc và lôi vào vừa đánh vừa mắng chửi. Chứng kiến sự việc khiến hầu hết người mua hàng đều thấy khiếp sợ và tìm cách né tránh.

Hay chợ Nghĩa Tân ở Hà Nội cũng là khu chợ nổi tiếng về “hét giá” khiến nhiều người mua một lần rồi không dám quay lại.

Luật Giá 2023 đã quy định rõ: người bán phải niêm yết giá hàng hóa "bảo đảm rõ ràng, không gây nhầm lẫn cho khách hàng", thông qua các hình thức như in, dán, ghi thông báo trên bảng hoặc in trên bao bì sản phẩm… Các tổ chức, cá nhân không được bán cao hơn giá niêm yết.

Luật quy định rõ, vậy đâu là nguyên nhân khiến tiểu thương vẫn “phớt lờ”?

Một trong những nguyên nhân chính là ý thức chấp hành kém của các tiểu thương. Nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc niêm yết giá. Họ cho rằng đây là một quy định phiền phức, tốn thời gian và không mang lại lợi ích trực tiếp, do đó không thực hiện nghiêm túc.

Bên cạnh đó, thực tế kinh doanh cũng đặt ra không ít khó khăn. Đối với một số mặt hàng, đặc biệt là thực phẩm tươi sống, giá cả biến động theo ngày, thậm chí theo giờ. Điều này khiến việc niêm yết giá trở nên bất khả thi nếu không có một cơ chế cập nhật linh hoạt. Người bán cũng e ngại việc thay đổi bảng giá liên tục sẽ làm họ mất thời gian và gây khó khăn trong giao dịch.

Một vấn đề khác là chế tài xử phạt chưa đủ mạnh. Mức phạt theo Nghị định 87/2024 khá thấp, khi người bán chỉ bị phạt 500.000 - 1 triệu đồng nếu không niêm yết giá hàng hóa, dịch vụ. Nhiều tiểu thương sẵn sàng chấp nhận rủi ro bị phạt hơn là tuân thủ quy định, vì lợi nhuận thu được từ việc không công khai giá cả vẫn lớn hơn mức phạt phải chịu.

Công tác kiểm tra, giám sát chưa thực sự hiệu quả. Lực lượng chức năng còn mỏng, không thể kiểm tra liên tục tại tất cả các điểm kinh doanh. Việc giám sát lỏng lẻo tạo điều kiện cho các cơ sở vi phạm tiếp tục duy trì thói quen không niêm yết giá hoặc niêm yết không đúng quy định.

Giải quyết vấn đề này dễ hay khó?

Để giải quyết vấn đề niêm yết giá, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương và ý thức trách nhiệm của mỗi người dân.

Trước hết, cần nâng cao ý thức chấp hành quy định về niêm yết giá trong cộng đồng tiểu thương. Việc tuyên truyền, giáo dục về tầm quan trọng của niêm yết giá cần được thực hiện thường xuyên thông qua các phương tiện truyền thông và các chương trình hỗ trợ từ chính quyền địa phương. Thường “con sâu làm rầu nồi canh”. Cả khu chợ không phải ai cũng “hét giá” trên trời, cũng bất chấp để kiếm lợi nhuận, nhưng số ít cá nhân tạo ấn tượng xấu thì cả khu chợ mang tiếng “chặt chém”. Khi người bán hiểu rõ lợi ích của minh bạch giá cả, họ sẽ có động lực để tuân thủ quy định hơn.

Bên cạnh đó, việc linh hoạt trong thực hiện niêm yết giá cũng cần được xem xét. Đối với các mặt hàng có giá cả biến động mạnh, có thể áp dụng phương thức niêm yết giá theo khung hoặc cập nhật giá thường xuyên tại các bảng điện tử, ứng dụng trực tuyến. Điều này giúp tiểu thương dễ dàng điều chỉnh giá mà vẫn đảm bảo minh bạch với khách hàng.

Ngoài ra, cần tăng cường chế tài xử phạt để đảm bảo tính răn đe. Các mức phạt hiện tại cần được điều chỉnh theo hướng nghiêm khắc hơn, đồng thời bổ sung các biện pháp xử lý mạnh tay đối với những cơ sở cố tình vi phạm nhiều lần. Việc công khai danh sách các điểm kinh doanh vi phạm cũng có thể là một biện pháp hữu hiệu để tăng sức ép buộc họ tuân thủ quy định.

Tăng cường kiểm tra, giám sát từ các cơ quan chức năng. Để làm được điều này, cần đầu tư thêm nhân lực và công nghệ vào công tác quản lý thị trường. Việc áp dụng các ứng dụng công nghệ như quét mã QR để kiểm tra giá niêm yết hay hệ thống phản ánh trực tuyến từ người tiêu dùng sẽ giúp nâng cao hiệu quả giám sát, đồng thời tạo điều kiện để người dân tham gia vào quá trình kiểm tra.

Vấn đề niêm yết giá dễ hay khó không chỉ là câu chuyện của người bán và người mua, mà còn là vấn đề của cả xã hội. Chỉ khi có sự chung tay của tất cả mọi người, sự quyết liệt của cơ quan quản lý chúng ta mới có thể xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch, lành mạnh, bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.