Nhiều làng nghề trăm tuổi đang sản xuất cầm chừng

Làng bánh tráng Thuận Hưng (quận Thốt Nốt) có bề dày lịch sử hơn 200 năm tuổi và được công nhận là làng nghề truyền thống từ năm 1998. Nổi tiếng gần xa với đặc sản là những chiếc bánh tráng thơm ngon, dẻo, dai như: bánh nhúng, bánh dừa, bánh mè... Địa phương có 75 hộ hoạt động thường xuyên (phục vụ nhu cầu tiêu dùng cho nhân dân trong, ngoài tỉnh và xuất khẩu sang Campuchia), 41 hộ sản xuất theo thời vụ trong dịp Tết Nguyên đán và giải quyết việc làm cho 600 lao động tại địa phương.

Trung bình mỗi ngày một cơ sở cho ra lò 1-1,5 thiên (1 thiên: 1000 cái). Thế nhưng, sau ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, các hộ ở làng nghề chỉ sản xuất cầm chừng và mong chờ hỗ trợ để từng bước phục hồi sản xuất. Sản lượng bánh tráng làm ra ước đạt 98 triệu bánh/năm, giảm 6,5% so với những năm trước, doanh thu làng nghề cả năm ước đạt 52 tỷ đồng.

Trên thực tế, dịch Covid-19 chỉ là một trong những lý do khiến làng nghề bánh tráng Thuận Hưng khó khăn trong khâu phân phối. Thách thức nhiều năm qua đối với làng nghề này chính là việc mở rộng quy mô sản xuất bằng công nghệ tiên tiến, lực lượng thừa kế và tiếp cận nguồn vốn hỗ trợ.

Trao đổi với phóng viên Công Thương, bà Nguyễn Thị Bưng, khu vực Tân Phú, phường Thuận Hưng, quận Thốt Nốt, TP. Cần Thơ có tuổi nghề làm bánh tráng trên 30 năm chia sẻ: Với đặc thù công thức tráng bánh thì không phải loại nào cũng đầu tư máy móc thiết bị hiện đại. Riêng với loại bánh ngọt, bánh dừa thì có thể sử dụng máy móc, với bánh nhúng thì phải sản xuất thủ công, nếu không bánh sẽ bị bể vì rất giòn.

Nếu có vốn thì mình mua gạo với số lượng lớn để dự trữ làm bánh từ từ, nếu không có tiền phải mua gạo nhiều để dự trữ thì giá gạo sẽ tăng lên theo nhiều lần mua, lợi nhuận từ đó thu hẹp lại. Địa phương có mời tham gia hợp tác xã nhưng mà tôi chưa đồng ý vì có rất nhiều điều kiện nào là: tiêu chuẩn sản phẩm, vệ sinh an toàn thực phẩm... hợp đồng bánh cung ứng đều đều, mà lò nhà tôi thì không đủ nhân công, bánh ra không kịp thì mất uy tín. “Ngày nay làng bánh này nhiều hộ nghỉ làm là bởi không còn diện tích phơi bánh như xưa và thế hệ nối tiếp cũng đi làm ăn xa, không nối nghề” - bà Bưng nói.

Cũng vì thế mà đến nay cả làng bánh tráng Thuận Hưng mới chỉ có 4 hộ đầu tư sản xuất bằng công nghệ tiên tiến. Ngoài ra, còn rất nhiều trăn trở của các hộ làm nghề về vấn đề lợi nhuận, liên kết hợp tác xã… để đầu ra sản phẩm thuận lợi, nâng tầm giá trị.

Giống như làng bánh tráng Thuận Hưng, làng nghề truyền thống Hủ tiếu Cái Răng - 60 năm tuổi, cũng chịu nhiều tác động của quy luật kinh tế thị trường mà mai một. Theo đó, trước đây có tới hơn 20 hộ làm hủ tiếu với mô hình thì lấy cặn bột làm thức ăn cho heo cho cá ăn, nhưng có một thời kì cá, heo rớt giá, năm này qua năm nọ nhiều cơ sở không trụ nổi đã đóng cửa ngừng sản xuất. Và hiện chỉ có số ít tồn tại được do kết hợp làng nghề với du lịch làm mới các sản phẩm hủ tiếu hoa củ quả như: Khoai lang, thanh long, hoa đậu biết, gấc, lá dứa…

Là một trong những cơ sở linh hoạt thích ứng với thời cuộc, ông Huỳnh Hữu Hoài - Chủ cơ sở hủ tiếu 6 Hoài (Phường An Bình, quận Ninh Kiều) - chia sẻ: Cơ sở của ông đã chuyển qua làm hủ tiếu pizza, hủ tiếu chà bông… để thu hút khách du lịch. Theo ông Hoài thì những sản phẩm làm ra thì thường thường 2- 3 năm bị lạc hậu nhưng mà riêng hủ tiếu pizza đã 12 năm không lạc hậu. “Đúng ra nghề truyền thống là nghề cha truyền con nối, nhưng vì lý do khó khăn về kinh kế mà người ta phải bỏ nghề. Chúng tôi cần nhất là các cấp các ngành hỗ trợ để được tồn tại, tạo được công ăn việc làm cho bà con”- ông Hoài bộc bạch.

“Tiếp lửa” để gìn giữ và phát triển làng nghề

Trên toàn TP. Cần Thơ có khoảng 78.140 cơ sở kinh tế cá thể đang sản xuất, kinh doanh trong các lĩnh vực chế biến, bảo quản nông, lâm, thủy sản; sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ; sản xuất đồ gỗ, mây tre đan, gốm sứ, thủy tinh, dệt may, sợi, thêu ren, đan lát, cơ khí nhỏ; sản xuất và kinh doanh sinh vật cảnh và các dịch vụ phục vụ sản xuất, đời sống dân cư nông thôn.

Với những khó khăn trên, trong thời gian qua TP. Cần Thơ đã quan tâm đến việc phát triển các làng nghề truyền thống thống qua chương trình mỗi xã một sản phẩm để phát triển sản phẩm OCOP của TP. Cần Thơ. Tới nay, thành phố đã có 41 sản phẩm OCOP gắn với các làng nghề truyền thống của địa phương. Đây là một kênh để giúp cho bà con sản xuất thủ công mỹ nghệ hoặc có sản phẩm truyền thống (chưa phải là quy mô sản xuất công nghiệp) được trưng bày, quảng bá, giới thiệu với khách hàng gần xa.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP. Cần Thơ, Sở này đang tham mưu cho UBND thành phố ban hành quy định về chính sách hỗ trợ phát triển ngành nghề nông thôn trên địa bàn thành phố. Đây là hy vọng các làng nghề có thêm nhiều chính sách hỗ trợ.

“Điểm nhấn của đề án đang trình UBND thành phố duyệt là những chính sách hỗ trợ đồng bộ. Cụ thể là hỗ trợ 50% kinh phí xây dựng kết cấu hạ tầng cho các làng nghề, tuy nhiên hạn mức cũng giới hạn là 1 tỉ đồng/dự án. Hỗ trợ tiền mặt 100 triệu đồng/ làng nghề và số tiền này dự thảo sẽ giao cho UBND xã để xây dựng các cổng chào, giới thiệu và quảng bá sản phẩm của làng nghề”- ông Nguyễn Tấn Nhơn - Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP. Cần Thơ cho biết.

Bên cạnh đó, Sở sẽ phối hợp với Sở Văn hóa -Thể thao và Du lịch mở các điểm bán sản phẩm OCOP, sản phẩm truyền thống của ngành nghề nông thôn… Mỗi điểm du lịch đầu mối sẽ có một điểm bán hàng để khách mua sắm những sản phẩm đặc trưng của làng nghề truyền thống.

Theo ông Nhơn, khi triển khai thì Sở sẽ phối hợp với các quận, huyện để thực hiện quyết định theo hệ thống, có sự phối hợp giữa các đoàn thể: Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Hợp tác xã… để phát huy tốt hiệu quả. Tuy nhiên, Sở này cũng mong mỏi bà con năng động phát huy nhiều hơn chứ không phải trông chờ vào tiền hỗ trợ của Nhà nước.