Các giao dịch đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), không bao gồm một số nền kinh tế trung chuyển ở châu Âu, đã giảm 11%, cho thấy mức suy giảm đáng kể trong hoạt động đầu tư sản xuất thực tế, theo báo cáo ngày 19/6 của UNCTAD.

Căng thẳng địa chính trị và sự phân mảnh thương mại đã góp phần làm giảm đầu tư trong năm ngoái do tạo ra sự bất ổn - điều mà Tổng thư ký UNCTAD, bà Rebeca Grynspan, mô tả là “liều thuốc độc” đối với niềm tin của nhà đầu tư.

“Chúng tôi còn lo ngại hơn nữa về bức tranh năm 2025... Chúng tôi đã cảm nhận rõ rằng hoạt động đầu tư đang bị đình trệ... Thuế quan đang ảnh hưởng tới tăng trưởng” - bà Grynspan nói, nhấn mạnh rằng các nhà đầu tư đang ưu tiên quản lý rủi ro ngắn hạn thay vì đầu tư dài hạn.

UNCTAD đánh giá triển vọng đầu tư quốc tế năm 2025 là tiêu cực do căng thẳng thương mại. Dữ liệu sơ bộ quý I/2025 cho thấy hoạt động giao dịch và triển khai dự án ở mức thấp kỷ lục.

Nếu bao gồm cả một số nền kinh tế trung chuyển ở châu Âu – những nơi hoạt động như các trạm trung gian mà dòng vốn đầu tư chỉ tạm thời đi qua trước khi đến điểm đến cuối cùng – dữ liệu lại cho thấy FDI tăng 4%, đạt 1.500 tỷ USD.

Tuy nhiên, UNCTAD lưu ý rằng con số này đã che giấu thực tế rằng phần lớn dòng vốn đầu tư chỉ đi qua các quốc gia này và không mang tính sản xuất thực sự. Những khoản đầu tư thực sự có tác động đến việc làm và cơ sở hạ tầng đang giảm sút.

Các nền kinh tế phát triển ghi nhận mức giảm mạnh trong đầu tư, với FDI tại châu Âu lao dốc tới 58%.

Tuy nhiên, vẫn có một số dấu hiệu phục hồi. Bắc Mỹ ghi nhận mức tăng 23%, dẫn đầu là Mỹ, trong khi khu vực Đông Nam Á đạt mức FDI cao thứ hai trong lịch sử, tăng 10%, tương đương 225 tỷ USD.

FDI ở Châu Phi tăng vọt 75%, động lực được nhìn thấy ở Ấn Độ , vùng Vịnh và một số khu vực của Mỹ Latinh.

Sự suy giảm mạnh mẽ trong các lĩnh vực quan trọng cho sự phát triển

Báo cáo nhấn mạnh rằng tình trạng thiếu hụt đầu tư đang làm đình trệ việc làm, cơ sở hạ tầng và phát triển bền vững – đặc biệt là ở các nền kinh tế kém phát triển và dễ bị tổn thương nhất. 

Các lĩnh vực phát triển chính đã chứng kiến sự sụt giảm đáng kể: năng lượng tái tạo (-31%), nước và vệ sinh (-30%) và hệ thống nông sản thực phẩm (-19%). Trong khi đầu tư vào y tế tăng gần 20%, thì vẫn chỉ chiếm dưới 15 tỷ USD trên toàn cầu.

FDI vào các lĩnh vực kỹ thuật số tăng vọt, nhưng hầu hết các nước đang phát triển đều bỏ lỡ

Dòng vốn FDI đổ vào nền kinh tế số tăng 14%. Nhưng 80% các dự án đầu tư mới trong lĩnh vực số ở Nam Bán cầu chỉ dành cho 10 quốc gia, khiến hầu hết các quốc gia đang phát triển bị loại khỏi quá trình chuyển đổi số.

Báo cáo cảnh báo rằng mức đầu tư hiện tại còn kém xa so với nhu cầu toàn cầu. Chỉ riêng việc thu hẹp khoảng cách tài chính cho phát triển bền vững sẽ cần khoảng 4 nghìn tỷ USD mỗi năm ở các nước đang phát triển – một mục tiêu đang trở nên xa vời hơn.

Kêu gọi vốn thông minh hơn và cải cách phối hợp

Khi các mô hình đầu tư toàn cầu thay đổi, UN Trade and Development cảnh báo rằng việc đảo ngược suy thoái không chỉ đòi hỏi nhiều vốn hơn mà còn cần vốn thông minh hơn - dài hạn, toàn diện và phù hợp với phát triển bền vững. Không nơi nào cấp bách hơn trong nền kinh tế kỹ thuật số, nơi mà những khoảng cách về cơ sở hạ tầng, kỹ năng và chính sách có nguy cơ khiến nhiều quốc gia tụt hậu.

Để giúp các nền kinh tế đang phát triển thu hút FDI chuyển đổi trong các ngành công nghiệp kỹ thuật số, báo cáo kêu gọi cải cách táo bạo và hành động phối hợp. UNCTAD đề xuất một chương trình nghị sự đa phương tập trung vào bảy lĩnh vực ưu tiên, cụ thể là:

1, Cải thiện quản trị dữ liệu và trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ các chiến lược phát triển số hợp lý.

2, Phát triển  các bộ công cụ chính sách phù hợp với nhu cầu đầu tư kỹ thuật số ở các nước đang phát triển.

3, Thúc đẩy  các quy tắc toàn cầu về thương mại và đầu tư kỹ thuật số  thông qua đối thoại đa phương.

4, Tăng cường cơ sở hạ tầng kỹ thuật số thông qua quan hệ đối tác toàn cầu và tài chính hỗn hợp.

5, Xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và hỗ trợ sự hợp tác giữa trường đại học và ngành công nghiệp.

6, Nâng cao kỹ năng số thông qua giáo dục, đào tạo và tinh thần kinh doanh có mục tiêu.

7, Thúc đẩy đầu tư kỹ thuật số có trách nhiệm bằng cách quản lý rủi ro và nâng cao các tiêu chuẩn bền vững.

Chỉ bằng cách định hình lại các quy tắc và động lực hướng dẫn vốn toàn cầu, các quốc gia mới có thể mở ra những cơ hội đột phá, thu hẹp khoảng cách số và biến sự biến động ngày nay thành lợi ích phát triển của ngày mai.