Vấn đề trung chuyển hàng hóa (transshipment) thu hút chú ý trong tháng này sau khi Mỹ tuyên bố áp thuế lên hàng nhập khẩu từ Việt Nam và 23 đối tác thương mại khác. Tổng thống Donald Trump cảnh báo rằng những hàng hóa “đội lốt” xuất xứ Việt Nam sẽ phải chịu mức thuế 40% - gấp đôi so với thuế 20% áp lên hàng thực sự sản xuất tại Việt Nam.

“Chắc chắn chính quyền các nước Đông Nam Á sẽ kiểm tra xuất xứ thực sự của sản phẩm” - ông Dong He, chuyên gia kinh tế trưởng tại Văn phòng Nghiên cứu Kinh tế Vĩ mô ASEAN+3 (AMRO) có trụ sở tại Singapore, nhận định hôm thứ Ba. Ông cho biết một số quốc gia trong khu vực đã có thỏa thuận với Mỹ về vấn đề này.

Ong cũng cho rằng Bắc Kinh nên khuyến khích các doanh nghiệp Trung Quốc gia tăng liên kết sâu hơn với các nền kinh tế Đông Nam Á, thay vì chỉ xem khu vực này như tuyến trung chuyển hàng hóa vào Mỹ - trong bối cảnh Washington gia tăng sức ép thuế quan lên khu vực vốn dựa nhiều vào xuất khẩu.

Dù Bắc Kinh muốn bảo vệ năng lực xuất khẩu, các doanh nghiệp cần có quyền chủ động đưa ra quyết định dài hạn về vai trò của họ trong nền kinh tế bản địa, điều này không chỉ tạo giá trị bền vững mà còn giúp họ tránh bị động trước các mức thuế thay đổi bất ngờ, ông nói thêm.

Mức thuế Mỹ đánh vào hàng Trung Quốc hiện trung bình là 42%, theo ước tính của Morgan Stanley, trong khi các nước châu Á khác sẽ chịu thuế từ 25–40% bắt đầu từ 1/8.

Từ khi Mỹ phát động cuộc chiến thương mại với Trung Quốc năm 2018, Bắc Kinh đã tăng cường thương mại và đầu tư với các quốc gia ASEAN. Kim ngạch hàng hóa giữa Trung Quốc và khối này năm ngoái đạt 982,34 tỷ USD, tăng 7,8% so với năm 2023, theo số liệu hải quan — củng cố vị thế ASEAN là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc.

Việt Nam đặc biệt được chú ý vì lượng đầu tư Trung Quốc vào các nhà máy nước này tăng mạnh từ nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa rõ quy định “trung chuyển” của ông Trump sẽ được thực thi ra sao.

Trước khi ông Trump nhậm chức hồi tháng 1, chính phủ Malaysia và Thái Lan đã tuyên bố không cho phép trung chuyển hàng hóa sang Mỹ qua lãnh thổ của mình.

Hôm thứ Ba, Nhà Trắng công bố đã đạt được thỏa thuận thương mại với Indonesia, trong đó Mỹ đồng ý giảm thuế xuống 19% nếu Indonesia dỡ bỏ hàng rào thuế quan với toàn bộ nhóm hàng công nghiệp và thực phẩm của Mỹ. Một thỏa thuận tương tự cũng được ký với Philippines.

Trong khi đó, ông Trump thông báo trên mạng Truth Social rằng chính phủ ông đã đạt được thỏa thuận riêng với Nhật Bản: Mỹ sẽ cắt giảm thuế xuống 15% để đổi lấy việc Nhật mở cửa thị trường cho hàng Mỹ và đầu tư 550 tỷ USD vào Hoa Kỳ.

Một số nước châu Á cũng đang xem xét nhân dân tệ của Trung Quốc như một đồng tiền dự phòng trong trường hợp USD suy yếu hoặc không ổn định, vì lãi suất thấp của đồng nhân dân tệ có thể giúp nó trở thành “đồng tiền tài trợ quan trọng,” ông He nhận định.

Ông cho biết Trung Quốc đã đạt một số tiến bộ trong việc xử lý các “vấn đề tồn đọng” của nền kinh tế trong năm nay, bao gồm khủng hoảng bất động sản và nợ công địa phương. Tiến triển này mở ra cơ hội cho nước này phát triển các lĩnh vực mới như “dịch vụ cao cấp.”

Hôm thứ Tư, Báo cáo Triển vọng Kinh tế Khu vực của AMRO dự báo tăng trưởng Trung Quốc sẽ đạt 4,5% trong năm nay và 4,1% vào 2026, thấp hơn so với dự báo tháng 4 là 4,8% và 4,7%.

Ngược lại, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) vẫn giữ nguyên dự báo tăng trưởng của Trung Quốc cho năm 2025 là 4,7% và 4,3% cho năm sau.

AMRO cho biết khu vực ASEAN+3 - bao gồm Đông Nam Á cùng Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc - được dự báo tăng trưởng 3,8% trong năm 2025 và 3,6% năm 2026, giảm so với dự báo trước đó là 4,2% và 4,1%, một phần do “diễn biến mới trong chính sách thuế quan của Mỹ.”