Đường đi "gập ghềnh" của thị trường xe điện toàn cầu

Ford giảm tốc đầu tư vào xe điện

"Ông lớn" ô tô Ford của Mỹ đang phải thu hẹp kế hoạch xây dựng nhà máy pin trị giá 3,5 tỷ USD ở bang Michigan do thị trường chuyển sang sử dụng xe điện chậm hơn kỳ vọng trong khi chi phí lao động tăng, theo CNBC.

Tháng 2/2023, Ford công bố kế hoạch xây dựng nhà máy này thông qua hợp tác với công ty CATL (tên đầy đủ: Contemporary Amperex Technology Co.) của Trung Quốc. Đây là một trong những nhà sản xuất pin xe hơi lớn nhất thế giới, và chính CATL đã ký kết với công ty VinFast của Việt Nam tháng 10/2022 bản ghi nhớ về hợp tác chiến lược toàn cầu nhằm thúc đẩy hợp tác giữa 2 bên trong lĩnh vực phát triển xe điện. Lễ ký diễn ra tại Osaka, Nhật Bản, dưới sự chứng kiến trực tiếp của ông Robin Zeng, Chủ tịch CATL và ông Phạm Nhật Vượng, Chủ tịch Vingroup kiêm Chủ tịch VinFast.

Về nhà máy của Ford tại Michigan, Ford dùng công nghệ của CATL để sản xuất pin thế hệ mới lithium iron phosphate (LFP) cho xe điện. Ford cho biết đang cắt giảm tổng công suất sản xuất khoảng 43% xuống còn 20 gigawatt giờ mỗi năm và giảm việc làm dự kiến từ 2.500 việc làm xuống còn 1.700 việc làm.

Ford không công bố mức đầu tư sẽ giảm so với tổng vốn 3,5 tỷ USD đã công bố. Tuy nhiên, dựa trên công suất mới của nhà máy, người ta ước tính đầu tư sau giảm sẽ ở khoảng 2 tỷ USD.

Theo CNBC, việc giảm quy mô đầu tư này là một phần trong kế hoạch điều chỉnh chiến lược đầu tư tổng cộng khoản 12 tỷ USD vào lĩnh vực xe điện do Ford công bố trước đó. Ford cũng đã cho biết sẽ hoãn quá trình xây dựng một nhà máy pin ô tô khác ở bang Kentucky.

Thị trường bất lợi cho nhà sản xuất

Tại Mỹ, lần đầu tiên trong lịch sử gần 90 năm của Nghiệp đoàn ô tô Mỹ (UAW), tổ chức này đã đình công chống lại cả ba nhà sản xuất ô tô lớn ở Detroit cùng lúc là General Motors, Ford và Stellantis, công ty mẹ của Chrysler, trong tháng 9 và 10 năm nay.

Bắt đầu từ giữa tháng 9/2023, khoảng 18.300 thành viên của UAW đã đình công để UAW yêu cầu tăng lương 40%. Cuộc đình công kéo dài được cho là sẽ ảnh hưởng đến người tiêu dùng và nền kinh tế Mỹ. Tổng thống Joe Biden, sau khi công du Việt Nam vào ngày 10-11/9, cũng tham gia cuộc đình công vào ngày 26/9 để ủng hộ UAW.

Mỹ chính là thị trường nơi VinFast đang xây dựng tổ hợp sản xuất xe điện và pin ở bang North Carolina (khởi công ngày 28/7/2023) với tổng vốn đầu tư ước tính khoảng 4 tỷ USD. Giai đoạn 1 của dự án cần đến 2 tỷ USD. Nhà máy dự kiến bắt đầu sản xuất vào năm 2025.

Trước đó, VinFast công bố nhận được gói ưu đãi 1,2 tỷ USD cho dự án xây dựng nhà máy, bao gồm các khoản hỗ trợ tài chính và cơ sở hạ tầng từ chính quyền bang North Carolina, thành phố Sanford, hạt Chatham và Quỹ Golden Leaf.

Doanh số xe điện toàn cầu gần đây có phần chững lại so với trước kia. Thể hiện rõ ở Mỹ, châu Âu và Trung Quốc. Tesla của Elon Musk, nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới phải liên tục giảm giá ở châu Âu, Mỹ và Trung Quốc kích doanh số. Đây là lần suy giảm đầu tiên trong nhu cầu xe điện toàn cầu tính từ khi doanh số bán hàng tăng vọt ba năm trước. Vì vậy, các chuyên gia thị trường cho rằng các hãng xe sẽ phải hy sinh lợi nhuận bằng cách giảm giá để bảo đảm doanh số bán.

Trong tháng 10/2023 tại Đức, mẫu xe điện BMW i4 của BMW giảm giá 20%. Trong khi đó, giá xe MG4 của hãng MG (gốc của Anh nhưng đã được bán sang Trung Quốc) giảm 11,5%. Dacia Spring – mẫu xe giá rẻ mới của thương hiệu phổ thông Renault – giảm 11%.

Theo Cox Automotive, hãng kinh doanh xe hơi lớn nhất nước Mỹ, giá trung bình phải trả cho 1 xe điện ở Mỹ vào tháng 9 năm nay là dưới 51.000 USD, giảm rất mạnh so với mức trung bình 65.000 USD trong năm 2022. Tuy nhiên, đó cũng vẫn còn quá cao đối với nhiều người mua xe mới ở Mỹ, nơi lãi suất nói chung đang ở mức cao vì Cục Dự trữ Liên bang Fed (ngân hàng trung ương của Mỹ) vẫn duy trì chính sách lãi suất cao.

Theo dữ liệu của Fed, lãi suất trung bình để vay mua ô tô hiện nay là hơn 8%. Trong khi đó, lãi suất này chỉ dưới 5% vào đầu năm 2022.

Các nhà phân tích tình hình cho rằng, những công ty tập trung vào xe điện, chẳng hạn như VinFast, cần linh hoạt trong chiến lược kinh doanh theo hướng bắt kịp các diễn biến của thị trường. Họ cũng lưu ý đã có những rạn nứt trong niềm tin rất chắc chắn trước kia rằng xe điện sẽ là lựa chọn duy nhất cho tương lai nhằm giảm phát thải carbon.

Tháng 10/2022, Nghị viện châu Âu và các nước trong Liên minh châu Âu (EU) nhất trí: từ năm 2035, chỉ cho phép đăng ký trong EU những ô tô mới không phát thải. Tuy nhiên, Đức lại muốn cả những xe mới có động cơ đốt trong sử dụng e-fuel (nhiên liệu tổng hợp có phát thải thấp) có thể được đăng ký sau thời điểm này.

Tháng 3 năm nay, Đức và EU nhất trí vẫn cho phép đăng ký xe mới sử dụng e-fuel sau năm 2035. Thị trường đã có những phản ứng đối với quyết định ảnh hưởng tới ngành xe điện này.

Bà Linda Jackson, người đứng đầu thương hiệu Peugeot toàn cầu, phát biểu: "Mọi người rất bối rối vì họ thấy có những thông điệp khác nhau ở châu Âu. Những khách hàng nghĩ rằng họ phải mua xe điện đột nhiên được thông báo sẽ có những lựa chọn thay thế".

Tại Anh, quyết định hoãn lệnh cấm bán xe chạy xăng mới từ năm 2030 đến năm 2035 đã làm thay đổi mối quan tâm đến xe điện. Darren Ardron, lãnh đạo của các đại lý bán xe có tên Perrys ở Anh, nói: "Trong số những người gần như quyết định sẽ mua xe điện, đa số nghĩ rằng họ sẽ còn được thêm 5 năm nữa".