Giá của nhiều loại hàng hóa – từ rau củ ở California đến cà phê ở Brazil – đã tăng vọt trong những năm gần đây do các điều kiện thời tiết “cực đoan đến mức vượt qua mọi tiền lệ lịch sử trước năm 2020,” theo nghiên cứu do Maximillian Kotz từ Trung tâm Siêu máy tính Barcelona đứng đầu.

Các nghiên cứu trước đây đã xem xét tác động của nhiệt độ cao đến giá thực phẩm trong dài hạn, thông qua ảnh hưởng đến năng suất và chuỗi cung ứng. Nghiên cứu mới, công bố hôm thứ Hai 21/7, đã phân tích 16 ví dụ tại 18 quốc gia nơi giá cả tăng đột biến trong ngắn hạn do nắng nóng cực đoan, hạn hán hoặc mưa lớn trong giai đoạn 2022–2024.

Tại California và Arizona, giá rau củ tăng 80% vào tháng 11/2022 so với cùng kỳ năm trước do hai bang này trải qua nắng nóng khắc nghiệt và thiếu nước vào mùa hè. Ở Hàn Quốc, giá bắp cải tăng 70% vào tháng 9 năm ngoái sau đợt nắng nóng vào tháng 8.

Giá dầu ô-liu tại châu Âu đã tăng 50% vào tháng 1/2024 sau đợt hạn hán kéo dài ở Ý và Tây Ban Nha trong các năm 2022 và 2023. Tại Mexico, một trong những đợt hạn hán nghiêm trọng nhất thập kỷ cũng khiến giá trái cây và rau củ tăng 20% trong cùng tháng.

Tại Nhật Bản, giá gạo tăng vọt 48% vào tháng 9/2024 sau một đợt nắng nóng kỷ lục – được ghi nhận là nóng nhất kể từ khi bắt đầu thống kê khu vực từ năm 1946, chỉ xếp sau mùa hè năm 2023.

Ghana và Bờ Biển Ngà – hai quốc gia chiếm gần 60% sản lượng ca cao toàn cầu – đã trải qua một đợt nắng nóng vào đầu năm 2024 mà các nhà khoa học cho rằng nóng hơn 4°C do tác động của biến đổi khí hậu. Điều này khiến giá ca cao toàn cầu tăng tới 280% vào tháng 4 năm đó.

Thực phẩm lành mạnh thường đắt hơn các lựa chọn kém lành mạnh, vì vậy khi giá tăng, các hộ gia đình thu nhập thấp có xu hướng cắt giảm các loại thực phẩm bổ dưỡng như trái cây và rau củ, nghiên cứu cho biết. Điều này dẫn đến “rủi ro dây chuyền về xã hội,” như suy dinh dưỡng, tiểu đường tuýp 2 và bệnh tim mạch.

Ngoài ra, việc giá thực phẩm tăng do thời tiết cực đoan cũng làm trầm trọng thêm lạm phát nói chung, có thể dẫn đến bất ổn chính trị và xã hội.

Kotz – người cũng công tác tại Viện Nghiên cứu Tác động Khí hậu Potsdam của Đức – phát biểu trong thông cáo báo chí: “Cho đến khi chúng ta đạt được mức phát thải ròng bằng 0, thời tiết cực đoan sẽ còn tồi tệ hơn nữa, và nó đã, đang làm hư hại mùa màng và đẩy giá thực phẩm tăng khắp thế giới.”

“Người dân đang cảm nhận điều đó – giá thực phẩm tăng hiện là tác động khí hậu rõ ràng thứ hai mà họ nhận thấy trong đời sống, chỉ sau hiện tượng nắng nóng khắc nghiệt.”

Giáo sư Tim Benton – chuyên gia sinh thái dân số tại Đại học Leeds (Anh), người không tham gia nghiên cứu – cho biết: “Việc nguồn cung giảm tất yếu ảnh hưởng đến thị trường, đẩy giá thực phẩm tăng lên với người tiêu dùng. Đáng tiếc là tác động này còn bị khuếch đại bởi thế giới ngày càng căng thẳng và chia rẽ, trong bối cảnh thương mại toàn cầu đang chịu áp lực vì xung đột và tranh chấp thương mại.”

Ông cũng cảnh báo rằng: “Chúng ta đang dần đối mặt với một thế giới mà sự bất ổn là điều bình thường mới – kéo theo một cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt kéo dài. Càng chậm trễ trong việc giải quyết biến đổi khí hậu một cách khẩn cấp, thì những hệ lụy như thế này sẽ càng ảnh hưởng nặng nề đến tất cả chúng ta.”

Nghiên cứu này được công bố ngay trước thềm Hội nghị Đánh giá Hệ thống Lương thực của Liên Hợp Quốc tại Addis Ababa (Ethiopia) vào Chủ nhật tới – nơi các nhà lãnh đạo toàn cầu sẽ cùng xem xét các mối đe dọa đối với hệ thống lương thực thế giới.