Quyết định này được đánh giá không chỉ mở ra một diện mạo mới cho Thủ đô mà còn khẳng định tầm nhìn táo bạo trong việc gìn giữ giá trị văn hóa song hành cùng phát triển đô thị hiện đại.

Phá bỏ tòa nhà Hàm Cá Mập tạo thêm không gian công cộng

Ngày 07/03/2025, Văn phòng UBND TP Hà Nội đã công bố thông báo kết luận của Phó Chủ tịch UBND TP Dương Đức Tuấn về việc quy hoạch và tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan khu vực quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục, trong đó nổi bật là quyết định liên quan đến số phận của tòa nhà "Hàm Cá Mập" - một công trình thương mại nổi tiếng tại trung tâm Thủ đô. Quyết định này không chỉ đánh dấu bước ngoặt trong việc cải tạo cảnh quan khu vực hồ Hoàn Kiếm mà còn nhận được sự chú ý lớn từ dư luận, cùng nhiều ý kiến từ các chuyên gia và đơn vị liên quan.

Theo thông báo, UBND TP Hà Nội đã tán thành phương án ý tưởng phá bỏ tòa nhà "Hàm Cá Mập" (tên chính thức: Tòa nhà Trung tâm Thương mại số 7 Đinh Tiên Hoàng) nhằm mở rộng không gian công cộng cho quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục. Phương án này bao gồm việc thiết kế không gian ngầm với khoảng 3 tầng hầm tại khu vực quảng trường hiện có và phần mở rộng sau khi dỡ bỏ tòa nhà. Các tầng hầm được đề xuất phục vụ các chức năng cụ thể, với lối lên xuống bố trí giáp tuyến phố Đinh Liệt. Quyết định này được xem là cơ sở để nghiên cứu dự án đầu tư cải tạo, chỉnh trang và tái thiết khu vực, hướng tới việc kết nối không gian giữa hồ Hoàn Kiếm và khu phố cổ.

Ngoài ra, thành phố cũng lên kế hoạch di dời một số cơ quan nằm ở phía Đông hồ Hoàn Kiếm, như Tổng Công ty Điện lực miền Bắc, Tổng Công ty Truyền tải điện quốc gia và Tổng Công ty Điện lực TP Hà Nội, nhằm tạo thêm không gian công cộng. Đây được đánh giá là một bước đi đột phá, thể hiện tầm nhìn chiến lược của lãnh đạo Hà Nội trong việc cải thiện cảnh quan đô thị.

Trao đổi với báo chí, các chuyên gia, kiến trúc sư đều bày tỏ sự đồng tình trước quyết định của chính quyền Hà Nội. Kiến trúc sư (KTS) Hoàng Thúc Hào, Phó Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam, ủng hộ quyết định này nhưng nhấn mạnh rằng việc phá bỏ "Hàm Cá Mập" không xuất phát từ lý do phong cách kiến trúc của tòa nhà không phù hợp với khu vực xung quanh hồ Hoàn Kiếm. Theo ông, hiện chưa có đánh giá chính thức nào về sự hòa hợp giữa kiến trúc tòa nhà và không gian lân cận. Thay vào đó, động lực chính là mở rộng không gian công cộng cho quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục - nơi được xem là "gạch nối" quan trọng giữa hồ Hoàn Kiếm và khu phố cổ. Ông Hào nhận định đây là một chủ trương tích cực, đáp ứng nhu cầu về không gian mở cho người dân và du khách.

Cùng với đó, TS. Nguyễn Viết Chức, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, đánh giá cao tư duy dám nghĩ, dám làm của lãnh đạo thành phố. Ông cho rằng việc phá bỏ "Hàm Cá Mập" cùng với di dời các cơ quan thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam là tín hiệu đáng mừng, đặc biệt khi những ý tưởng này đã được thảo luận từ lâu nhưng nay mới có cơ hội thực hiện. Theo TS. Chức, quyết định này không chỉ cải thiện cảnh quan mà còn giúp tầm nhìn từ xa đến hồ Hoàn Kiếm trở nên thông thoáng, làm nổi bật các di tích như Tháp Rùa, đền Ngọc Sơn và cầu Thê Húc - những biểu tượng văn hóa của Thủ đô.

Tòa nhà "Hàm Cá Mập" do ai quản lý?

Tòa nhà "Hàm Cá Mập" là công trình do kiến trúc sư Tạ Xuân Vạn thiết kế, khởi công vào đầu thập niên 1990 và hoàn thành năm 1993. Với 6 tầng nổi, tòa nhà được xây dựng trên nền đất của Nhà xe điện cũ và hiện là trung tâm thương mại sầm uất với nhiều nhà hàng, quán cà phê và cửa hàng nổi tiếng, thu hút đông đảo người dân và du khách. Tên gọi "Hàm Cá Mập" xuất phát từ hình dáng kiến trúc đặc trưng, từng được một nhà phê bình mỹ thuật ví von hài hước khi công trình mới hoàn thành.

Đơn vị chịu trách nhiệm quản lý và vận hành tòa nhà là Tổng Công ty Vận tải Hà Nội (Transerco) - doanh nghiệp Nhà nước trực thuộc UBND TP Hà Nội, được thành lập năm 2004 với vốn điều lệ ban đầu 700 tỷ đồng và hơn 6.000 lao động. Đến nay, Transerco đã phát triển mạnh mẽ với vốn điều lệ 1.200 tỷ đồng, tổng tài sản trên 2.500 tỷ đồng và hơn 10.000 lao động. Doanh nghiệp này hoạt động trong 4 lĩnh vực chính: vận tải hành khách công cộng (thương hiệu Hanoibus), hạ tầng vận tải, kinh doanh vận tải, và thương mại dịch vụ. Năm 2023, Transerco ghi nhận doanh thu hợp nhất 3.387 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế 74,5 tỷ đồng, đồng thời nộp ngân sách gần 186 tỷ đồng. Trong năm 2024, tổng sản lượng hành khách vận chuyển ước đạt trên 234 triệu lượt, chiếm khoảng 58% sản lượng vận chuyển toàn thành phố.

Quyết định phá bỏ "Hàm Cá Mập" của UBND TP Hà Nội không chỉ là một động thái chỉnh trang đô thị mà còn thể hiện tầm nhìn dài hạn trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, lịch sử của khu vực hồ Hoàn Kiếm. Dù vậy, việc triển khai dự án vẫn cần sự cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo hài hòa giữa phát triển không gian công cộng và bảo tồn bản sắc kiến trúc Thủ đô.