Làng nghề Báo Đáp (xã Hồng Quang, huyện Nam Trực, Nam Định) có 7 thôn với khoảng 1.000 hộ thì có tới 300 gia đình làm đèn ông sao truyền thống. Vào những tháng cao điểm, mỗi người có thể làm ra hơn 100 sản phẩm mỗi ngày.

Những ngày này, ở làng Báo Đáp, người dân đang tất bật để cho ra thị trường những chiếc đèn ông sao màu sắc sặc sỡ với đầy đủ kích thước. Không khí của mùa Trung thu đã rộn ràng từ khắp các ngõ nhỏ vào tận trong nhà người dân nơi đây. 

Được biết, người dân làng Báo Đáp đã chuẩn bị cho dịp tết Trung thu này từ vài tháng trước. Năm nay, các hộ sản xuất đèn ông sao nhận được nhiều đơn hàng hơn hẳn so với mọi năm. Điều đáng mừng nữa là giá của những chiếc đèn ông sao cũng tăng nên người dân rất phấn khởi.

Ông Nguyễn Văn Trận (57 tuổi) cho hay, từ đầu tháng 7 âm lịch tới nay, đèn ông sao tại làng Báo Đáp luôn trong tình trạng "cháy" hàng, làm đến đâu hết đến đấy, thậm chí không có hàng để bán.

“Từ lúc lớn lên, tôi thấy các cụ làm đèn ông sao thì tôi cũng làm chứ không biết nghề có từ bao giờ. Khi tôi mới lên 6 - 7 tuổi đã học bố mẹ cách làm đèn và lưu truyền nghề của gia đình để lại từ đó cho đến nay. Hơn 50 năm làm đèn ông sao nên với tôi công việc này rất đơn giản. Mỗi ngày, tôi có thể làm được hơn 100 chiếc đèn ông sao loại nhỏ, được bán với giá 8.000 đồng/chiếc”, ông Trận nói.

Cũng như nhà ông Trận, nhà ông Nguyễn Văn Chủng những ngày này cũng đang tất bật làm đèn ông sao để trả hàng đặt trước. Ông Chủng cho hay, để có một chiếc đèn hoàn chỉnh phải qua rất nhiều khâu và đòi hỏi sự tỉ mỉ, cẩn thận từng chút một.

Những chiếc đèn ông sao của làng Báo Đáp được sản xuất theo phương pháp thủ công. Để làm được một chiếc đèn ông sao, người làng phải chuẩn bị từ rất lâu. Muốn có một khung đèn chắc chắn lại nhẹ nhàng, ngay từ sau Tết, nhiều người dân bắt đầu mua tre nứa về ngâm, những thân đay (làm cán) phải được phơi qua nhiều nắng mới đạt tiêu chuẩn...

Ngoài ra, người làng Báo Đáp không có thói quen sử dụng keo dán công nghiệp để dán vỏ đèn, mà chỉ dùng phương pháp truyền thống là hồ dán. Theo các cụ trong làng, bột gạo được được nấu theo những công thức riêng sau khi quét lên thân tre sẽ giúp chiếc đèn bền hơn và rất an toàn cho trẻ nhỏ...

Ông Nguyễn Văn Đình là một trong số ít những nghệ nhân ở làng Báo Đáp còn làm đèn ông sao cỡ lớn tại đây, cũng là đời thứ 3 được truyền nghề làm đèn ông sao.

Theo ông Đình, đèn ông sao trong Tết Trung thu là một nét văn hoá của người Việt. Tại các trại Trung thu tổ chức cho thiếu nhi không thể thiếu loại đèn này.

“Sau một thời gian chạy theo các sản phẩm đồ chơi nhập ngoại, giờ đây người tiêu dùng đã quay lại với đèn ông sao. Đây được coi là hình ảnh đặc trưng nhất của ngày Tết Trung thu, gắn liền với phong tục, tập quán và nét văn hóa cổ truyền của bao thế hệ người Việt”, ông Đình chia sẻ.

Đèn ông sao lớn được chia làm nhiều loại, trong đó có loại có đường kính lên tới 1m, còn loại vừa là 50cm, loại nhỏ 30cm, thậm chí còn có cả loại đại làm theo đơn đặt hàng của khách. Trung bình 1 ngày ông Đình làm được khoảng 30 - 40 chiếc loại to. Còn đối với những người làm loại nhỏ thì một người có thể làm được 100 - 120 chiếc/ngày.

Ông Đình trăn trở, lo sợ nghề làm đèn ông sao mai một: “Giờ lớp trẻ chạy theo xu hướng hiện đại làm máy móc nhiều nên ít theo nghề thủ công của các cụ để lại.. Đến tôi là đời thứ 3 làm nghề đèn ông sao loại to, giờ sức khoẻ cũng có giới hạn nên không làm được nhiều như trước. Nhìn chiếc đèn đơn giản thế nhưng để ra một sản phẩm cũng mất hơn chục công đoạn từ khâu lựa luồng đến chọn giấy phết...”.