Tranh cãi quanh việc "ông lớn" Xây dựng Hòa Bình lỗ thêm hơn 300 tỷ sau kiểm toán

Công ty CP Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình (HoSE: HBC) vừa công bố báo cáo tài chính hợp nhất năm 2023 được kiểm toán bởi Công ty TNHH Hãng Kiểm toán AASC.

Vốn chủ sở hữu tại báo cáo tự lập cao gấp 60 lần so với kiểm toán

Theo đó, lợi nhuận sau thuế sau kiểm toán của nhà thầu xây dựng này đã rơi xuống mức âm 1.115 tỷ đồng, thay vì âm 782 tỷ như báo cáo công ty tự lập. Vốn chủ sở hữu của tập đoàn này theo đó thu hẹp còn 93 tỷ đồng.

Trước đó, trong khi tại báo cáo quản trị 2023 Công ty tự lập, vốn chủ sở hữu mà Hòa Bình ghi nhận là khoảng hơn 5.538 tỷ đồng, tức cao gấp gần 60 lần so với báo cáo tài chính kiểm toán.

"Sự chênh lệch rất lớn giữa vốn chủ sở hữu của Hòa Bình so với Báo cáo tài chính kiểm toán là do đơn vị kiểm toán áp dụng chuẩn mực kế toán Việt Nam theo quan điểm rất thận trọng. Từ đó, vốn chủ sở hữu trong báo cáo quản trị do Công ty tự lập cao hơn gần 60 lần so với vốn chủ sở hữu trong báo cáo tài chính kiểm toán", phía Hòa Bình giải thích.

Liên quan đến nội dung này, Hòa Bình cho biết trong năm 2023, công ty đã ký hợp đồng bán một số khoản nợ phải thu cho một công ty mua bán nợ. Theo hợp đồng, khoản nợ này sẽ thu trong vòng 12 tháng và doanh nghiệp đã ghi nhận lợi nhuận của giao dịch sau khi đã chuyển giao các món nợ cho bên mua và nhận được thanh toán 10% giá trị hợp đồng.

"Tuy nhiên, theo quan điểm của kiểm toán AASC, chỉ khi bên mua trả được toàn bộ khoản nợ này trong năm 2023 thì mới được ghi nhận toàn bộ giá trị mua bán nợ đó vào báo cáo tài chính (điều này không có quy định cụ thể trong chế độ kế toán Việt Nam)", Hòa Bình cho biết.

Do đó, công ty kiểm toán chỉ đồng ý ghi nhận lợi nhuận khoản tiền đã thu được trong năm 2023 là gần 30 tỷ đồng, phần còn lại sẽ ghi nhận tương ứng theo giá trị thực thu vào từng thời điểm thu thêm. Vì vậy, AASC đã điều chỉnh giảm lợi nhuận của HBC tương ứng là gần 260 tỷ đồng.

Ngoài gần 30 tỷ đồng đã thu trong năm 2023, vào cuối tháng 3, HBC cho biết đã thu được thêm số tiền hơn 40 tỷ đồng. Khoản bán nợ này dự kiến được ghi nhận toàn bộ trong năm nay như một khoản lợi nhuận đột biến do hoàn nhập dự phòng nợ phải thu khó đòi.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp này cho biết trong báo cáo tài chính kiểm toán năm 2023, kiểm toán viên cũng điều chỉnh tăng trích lập dự phòng phải thu khách hàng tính theo tuổi nợ đối với nhóm 3 khách hàng chiến lược khiến cho lợi nhuận sau kiểm toán giảm hơn 60 tỷ đồng.

"Ba khách hàng này là những chủ đầu tư uy tín, có tiềm lực tài chính mạnh với tài sản là những dự án rất lớn, có giá trị cao nhưng ghi nhận trong sổ sách theo nguyên giá thì rất thấp", doanh nghiệp lý giải.

Nếu tính trong cả năm 2023, 3 khách hàng trên đã chuyển hơn 1.100 tỷ đồng và từ đầu năm 2024 đến nay, đã chuyển thêm gần 120 tỷ đồng.

Về phần còn lại gần 11 tỷ đồng, doanh nghiệp cho biết đây là một số điều chỉnh nhỏ bao gồm điều chỉnh tăng chi phí liên quan đến chi phí môi giới đối với các căn hộ khách hàng yêu cầu trả cọc, tăng thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại, điều chỉnh tăng chi phí lãi vay ngân hàng, và hoàn nhập dự phòng phải thu của khách hàng và một số điều chỉnh bút toán nhỏ khác.

Lỗ lũy kế hơn 3,2 nghìn tỷ, nguy cơ hủy niêm yết

Cũng theo BCTC kiểm toán 2023, tính đến cuối năm 2023, "ông lớn" Xây dựng Hòa Bình có lỗ lũy kế 3.240 tỷ đồng, vượt xa con số vốn điều lệ 2.741 tỷ đồng. Điều này dẫn đến khả năng HBC sẽ bị hủy niêm yết theo quy định.

Đáng chú ý, đơn vị kiểm toán đã đưa ra ý kiến ngoại trừ đối với BCTC năm 2023 của HBC. Cơ sở của ý kiến này đến từ việc Công ty đang trong quá trình làm các thủ tục đảm bảo cho một số khoản tạm ứng để bổ sung các bằng chứng thích hợp về giá trị có thể thu hồi.

Tính đến thời điểm phát hành báo cáo, công việc này vẫn đang thực hiện và chưa hoàn thành, do đó đơn vị kiểm toán chưa thể xác định được có cần phải điều chỉnh các chỉ tiêu trên BCTC theo các khoản tạm ứng hay không.

Bên cạnh đó, đơn vị kiểm toán cũng chưa thể thu thập được đầy đủ các thư xác nhận về các số dư nợ phải thu và nợ phải trả tại ngày 31/12/2023 và 31/12/2022.

Do đặc thù hoạt động kinh doanh, HBC đang ghi nhận doanh thu hoạt động xây lắp căn cứ theo khối lượng do giám sát của chủ đầu tư xác nhận và đơn giá hợp đồng vì Công ty cho rằng doanh thu này được ước tính một cách đáng tin cậy. Tuy nhiên, các hợp đồng xây dựng quy định nhà thầu được thanh toán theo giá trị khối lượng thực hiện do khách hàng xác nhận.

Theo đó, doanh thu được ghi nhận phải có xác nhận của chủ đầu tư trên chứng chỉ thanh toán và thể hiện trên các hóa đơn tài chính. Dù vậy, tính đến thời điểm phát hành báo cáo, đơn vị kiểm toán vẫn chưa có đủ thông tin để xác định ảnh hưởng của vấn đề này đến BCTC.

Bên cạnh ý kiến ngoại trừ, đơn vị kiểm toán còn đưa ra vấn đề cần nhấn mạnh đối với BCTC 2023 của HBC.

Cụ thể, tại ngày 31/12/2023, HBC có khoản lỗ lũy kế hơn 3.240 tỷ đồng và một số khoản nợ quá hạn thanh toán. Đơn vị kiểm toán cho rằng đây là những dấu hiệu cho thấy sự tồn tại của các yếu tố không chắc chắn trọng yếu có thể dẫn đến nghi ngờ về khả năng hoạt động liên tục của Công ty.

Tuy nhiên, BCTC hợp nhất vẫn được Ban Tổng Giám đốc lập dựa trên cơ sở hoạt động liên tục.