Thị trường mỹ phẩm online nhiễu loạn

Thị trường mỹ phẩm và thực phẩm chức năng bán online hiện đang được ví như một "ma trận hàng hóa". Theo thống kê gần đây, thị trường thương mại điện tử Việt đạt quy mô trên 25 tỷ USD trong năm 2024, tăng trưởng 20% cùng kỳ, chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ và dịch vụ tiêu dùng cả nước, đứng thứ 3 Đông Nam Á. Tuy nhiên, đi kèm với sự bùng nổ doanh thu là mô hình kinh doanh nhập nhèm dựa trên sự thiếu kiểm soát.

Thực trạng phổ biến là việc bán hàng theo mô hình "3 không": không hóa đơn chứng từ, không nhãn phụ tiếng Việt và không công bố chất lượng theo quy định.

Chính việc thiếu nhãn phụ tiếng Việt đã trở thành dấu hiệu nhận biết rõ ràng nhất của hàng không chính ngạch, có nguy cơ là hàng nhập lậu hoặc hàng xách tay không được kiểm định chất lượng nghiêm ngặt. Việc này không chỉ gây thất thoát thuế nhập khẩu mà còn đẩy người tiêu dùng vào rủi ro sức khỏe.

Đáng chú ý, mô hình bán hàng này thường được chống lưng bởi các KOLs hay KOCs. Họ dùng uy tín và sức ảnh hưởng cá nhân để tạo niềm tin tuyệt đối, khiến người mua bỏ qua các yếu tố kiểm chứng pháp lý cơ bản như hóa đơn hay tem mác.

Chỉ cần một phiên livestream kéo dài vài giờ trên các nền tảng như TikTok hay Facebook, các cá nhân này có thể chốt hàng ngàn đơn hàng, thu về doanh thu hàng tỷ đồng. Dòng tiền khổng lồ này lại chủ yếu chảy qua các kênh giao dịch khó truy vết: Chuyển khoản cá nhân hoặc Thanh toán khi nhận hàng (COD).

Liên quan đến đơn tố cáo đối với bà Chu Thanh Huyền (vợ một cầu thủ nổi tiếng) với cáo buộc bán mỹ phẩm không có hóa đơn bán hàng, sản phẩm có nguồn gốc không rõ ràng, không có nhãn phụ tiếng Việt (vi phạm quy định nhãn hàng hóa nhập khẩu), có dấu hiệu tiêu thụ hàng nhập lậu, trốn thuế đang gây chú ý dư luận.

Tại buổi họp báo chiều 8/10/2025, ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn - Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường (Bộ Công Thương) cho biết vụ việc sau khi xác minh ban đầu “tương đối phức tạp” và có một số dấu hiệu có thể liên quan đến hình sự.  Cơ quan quản lý thị trường đã hướng dẫn người tố cáo chuyển đơn đến chi cục quản lý thị trường Hà Nội để tiếp tục xác minh, sau đó nếu cần sẽ chuyển lên cơ quan điều tra có thẩm quyền.

Một chuyên gia về thương mại điện tử và chống hàng giả, từng chia sẻ trên một tờ báo kinh tế: "Hàng hóa vào Việt Nam mà không có nhãn phụ tiếng Việt là vi phạm luật thương mại. Khi các KOLs cố tình bán những mặt hàng này, họ không chỉ vi phạm luật mà còn lợi dụng niềm tin của hàng triệu người theo dõi để trục lợi, tạo ra sự cạnh tranh không công bằng đối với các doanh nghiệp tuân thủ pháp luật."

Thực trạng này tạo ra một lỗ hổng kép đó là vấn đề gian lận thương mại (hàng lậu, hàng giả), vừa là vấn đề thất thu ngân sách (trốn thuế).

Lỗ hổng quản lý và cuộc chiến truy vết dòng tiền nghìn tỷ

Vụ việc Hoàng Hường bị bắt mới đây với cáo buộc để ngoài sổ sách kế toán doanh thu gần 1.800 tỉ đồng, kê sai quy định thuế giá trị gia tăng doanh thu gần 2.100 tỉ đồng đã chỉ ra những điểm yếu cốt tử trong công tác quản lý nền kinh tế số tại Việt Nam.

Vấn đề lớn nhất của cơ quan thuế hiện nay là làm thế nào để truy vết dòng tiền. Theo quy định hiện hành, cá nhân có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm từ kinh doanh phải chịu thuế thu nhập cá nhân (TNCN) và thuế giá trị gia tăng (VAT). Tuy nhiên, khi giao dịch diễn ra qua tài khoản ngân hàng cá nhân, việc xác định rõ ràng đâu là giao dịch cá nhân thông thường, đâu là doanh thu kinh doanh thực tế là cực kỳ khó khăn.

Hiện cơ quan thuế đã có Nghị định 85/2021/NĐ-CP về quản lý thương mại điện tử, nhưng việc thực thi lại đang bị tụt lại so với tốc độ bùng nổ của các nền tảng xuyên quốc gia như TikTok. Nếu một cá nhân có doanh thu 10 tỷ đồng/tháng nhưng chỉ kê khai 50 triệu, số thuế bị thất thoát là hàng tỷ đồng. Với hàng ngàn tài khoản tương tự, con số này lên tới hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm, gây áp lực lớn lên ngân sách nhà nước.

Lỗ hổng pháp lý lớn nhất nằm ở khả năng kiểm soát các nền tảng xuyên quốc gia. Mặc dù Chính phủ đã có động thái yêu cầu các nền tảng cung cấp dữ liệu người bán, nhưng cơ chế thực hiện vẫn còn thiếu đồng bộ và chậm chạp. Các nền tảng này vừa là môi trường kinh doanh, vừa là nơi giúp người bán lách luật bằng cách không công khai minh bạch thông tin sản phẩm và doanh thu.

Việc điều tra các vụ việc như đơn tố cáo bà Chu Thanh Huyền buộc các cơ quan quản lý phải tăng cường hợp tác liên ngành (Thuế - Ngân hàng - Quản lý Thị trường - Công an) để kiểm soát dòng tiền, thay vì chỉ dựa vào sự tự nguyện kê khai của người bán. Đây là bước đi quan trọng nhằm chuyển từ quản lý thủ công sang quản lý dựa trên Big Data và công nghệ AI.

Những vụ việc bắt tạm giam, khởi tố các KOLS, “thánh Livestream”; xử phạt người nổi tiếng quảng cáo thổi phồng công dụng sản phẩm để bán hàng thu lợi lớn thời gian qua không chỉ là bài học đắt giá cho những người lợi dụng sức ảnh hưởng để bán hàng bất hợp pháp, mà còn là cơ hội để Việt Nam hoàn thiện hành lang pháp lý cho nền kinh tế số.