5 ngày hút 70 nghìn tỷ đồng: Chuyên gia tiết lộ điểm khác lạ và lý giải của Phó Thống đốc

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) quay lại phát hành tín phiếu trên kênh hoạt động thị trường mở kể từ tháng 3/2023 và đã phát hành tổng cộng 70.000 tỷ đồng kỳ hạn 28 ngày trong 5 ngày làm việc liên tiếp. Tuy nhiên khối lượng này vẫn chưa có quá nhiều sự đột biến và vẫn trong tầm kiểm soát nếu so với mức thanh khoản trung bình hàng ngày trên thị trường liên ngân hàng là vào khoảng 200.000 tỷ đồng/phiên.

Điểm giống và khác nhau với giai đoạn 2022

Bà Thái Thị Việt Trinh, Chuyên viên phân tích Cao cấp tại Bộ phận nghiên cứu Công ty Chứng khoán SSI, cho biết việc lo ngại về sự đảo chiều chính sách tiền tệ của NHNN khá dễ hiểu khi thời điểm tháng 6 năm ngoái, NHNN cũng đã tiến hành phát hành tín phiếu trên kệnh thị trường mở và tổng khối lượng phát hành lên đến gần 660.000 tỷ đồng trước khi NHNN đưa ra quyết định tăng lãi suất điều hành vào tháng 9/2022. Tuy nhiên, theo bà Trinh, bối cảnh hiện tại đã có nhiều sự khác biệt so với giai đoạn 2022.

Về điểm giống nhau, bà Trinh nêu rõ: Áp lực tỷ giá là một trong những nguyên nhân chính khiến NHNN phát hành tín phiếu trong cả hai giai đoạn tháng 6/2022 và tháng 9/2023. Công cụ chính sách tiền tệ này được thực hiện nhằm điều tiết bớt một lượng thanh khoản trong hệ thống trong ngắn hạn – là một phần trong nỗ lực nhằm giảm mức chênh lệch lãi suất VND và USD và từ đó hạn chế các hoạt động đầu cơ trên thị trường. Xét về bối cảnh quốc tế, áp lực đồng VND giảm giá trong cả hai giai đoạn 2022 và 2023 xuất phát từ trong bối cảnh đồng USD có khả năng tăng mạnh hơn đến từ những quyết định từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed).

Theo chuyên gia phân tích này, mặc dù vị thế Fed đã có sự thay đổi so với năm ngoái (2022 đánh dấu là năm đầu tiên của chu kỳ thắt chặt trong khi thời điểm hiện tại, Fed đã tiến gần đến giai đoạn cuối chu kỳ tăng lãi suất), đồng USD vẫn duy trì được sức mạnh và tăng giá đáng kể so với các đồng tiền khác.

Trong chiều ngược lại, NHNN đang thực hiện chính sách tiền tệ nới lỏng nhằm hỗ trợ tăng trưởng và việc sử dụng các công cụ phát hành tín phiếu này là bước đầu nhằm hạn chế áp lực tỷ giá.

Xét về bối cảnh trong nước, lãi suất liên ngân hàng kỳ hạn qua đêm đối với đồng VND ở mức dưới 1% tại thời điểm phát hành tín phiếu khi thanh khoản dồi dào trên toàn hệ thống (do tăng trưởng tín dụng chạm trần vào giữa năm2022, trong khi hoạt động tín dụng chậm lại vào 2023). Điều này dẫn đến mức chênh lệch lãi suất liên ngân hàng giữa đồng VND và USD khá lớn (giảm 100 điểm cơ bản trong 2022, trong 2 tháng liên tiếp và giảm 500 điểm cơ bản trong 2023 cho 5 tháng liên tiếp), khiến các ngân hàng tăng mạnh nhu cầu nắm giữ đồng USD hơn đồng VND.

"Động thái phát hành tín phiếu của NHNN có thể giúp điều chỉnh thanh khoản trong hệ thống trong ngắn hạn, và từ đó kỳ vọng sẽ đẩy mặt bằng lãi suất liên ngân hàng VND, giúp làm giảm mức chênh lệch lãi suất giữa đồng USD và VND", bà Trinh nhấn mạnh.

Về điểm khác nhau, theo bà Trinh khác biệt đầu tiên đến từ cơ chế đấu thầu.

Phát hành tín phiếu trong năm ngoái là đấu thầu theo khối lượng (và sau đó mới chuyển thành đấu thầu lãi suất), trong khi đó đấu thầu lãi suất được sử dụng trong 5 ngày vừa qua. Lãi suất phát hành tín phiếu NHNN năm nay gần như tương đương giai đoạn bắt đầu phát hành vào năm ngoái (với kỳ hạn dài hơn), tuy nhiên bản chất lại tương đối khác nhau nếu xem xét chi tiết.

Cụ thể, thanh khoản tại các ngân hàng đều dồi dào, nguyên nhân của vấn đề này trong năm nay lại khác nhiều so với năm trước. Trong năm 2022, nguyên nhân chủ yếu đến từ tăng trưởng tín dụng chạm mức trần hạn mức từ giữa năm thì năm 2023 vấn đề tín dụng tăng chậm là do kinh tế tăng trưởng chậm lại (tăng trưởng tín dụng tại ngày 15/09/2023 chỉ ở mức 5,5% so với đầu năm (cuối tháng 8: 5,3%).

Một điểm khác biệt quan trọng so với năm ngoái là trong khi mục tiêu chung là nhằm giảm áp lực lên tiền Đồng, NHNN lựa chọn phát hành tín phiếu làm phương án bắt đầu trong năm 2023 (thay vì bán dự trữ ngoại hối như năm 2022), nhằm hạn chế ảnh hưởng dài hạn đến thanh khoản hệ thống ngân hàng.

Về tỷ giá, khác với năm ngoái, mức độ biến động tỷ giá trên thị trường ngân hàng và chợ đen cho thấy chênh lệch cung-cầu đang nghiêng nhiều trên thị trường ngân hàng – nhiều khả năng là do hoạt động đầu cơ chênh lệch tỷ giá từ các NHTM. Vị thế ngoại tệ trên hệ thống vẫn chưa gặp quá nhiều áp lực nhờ nguồn cung ngoại tệ dồi dào.

Một điểm tích cực khác là vị thế của NHNN tương đối khác so với thời điểm cùng kỳ năm ngoái (nhờ lượng dự trữ ngoại hối đã được bổ sung trong giai đoạn 6 tháng đầu năm). "Nhìn chung, động thái phát hành tín phiếu của NHNN là một cách thức nhằm điều chỉnh trạng thái thanh khoản ngắn hạn trên hệ thống và là hoạt động thường thấy từ các NHTW, và không đồng nghĩa với việc NHNN đã thực hiện đảo chiều chính sách tiền tệ. Mục đích của NHNN là nhằm hút bớt thanh khoản thị trường 2 để giảm áp lực đầu cơ tỷ giá trong ngắn hạn", chuyên viên phân tích nêu rõ.

Phó Thống đốc lý giải nguyên nhân hút tiền qua kênh tín phiếu

Ông Trần Minh Hoàng, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phân tích Công ty VCBS nhận định, việc phát hành tín phiếu hút tiền của NHNN mới đây không gây ra những cú sốc hay thay đổi quá nhanh đối với thanh khoản, cũng như mục tiêu giảm mặt bằng lãi suất cho vay và định hướng hỗ trợ tăng trưởng nền kinh tế mà ngược lại, sẽ tạo thêm dư địa tiếp tục hỗ trợ tăng trưởng kinh tế thông qua duy trì một bằng lãi suất huy động và cho vay ở mức thấp hợp lý trong thời gian tới.

Thừa nhận, lãi suất và tỷ giá là bài toán "đánh đổi", chặt chẽ với nhau, hạ lãi suất đồng thời áp lực tỷ giá sẽ tăng lên. Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà cho biết, USD tăng giá mạnh thời gian gần đây, hiện NHNN đang theo dõi sát thị trường ngoại tệ, đang điều hành để ổn định tỷ giá.

"Mấy ngày gần đây NHNN đã phải điều tiết tín phiếu ngắn hạn để giảm bớt thanh khoản dư thừa trên hệ thống, cố gắng để không tác động lớn tới mặt bằng lãi suất. Hiện nay lãi suất thị trường liên ngân hàng vẫn ổn định. Dù vậy, áp lực thời gian tới vẫn rất lớn khi chúng ta cần cân đối giữa lãi suất và tỷ giá", Phó Thống đốc nhận định.