Cuộc chơi sống còn với Đông Nam Á

Nền kinh tế toàn cầu đang chuẩn bị bước vào một chu kỳ bất ổn mới khi hạn chót để hoàn tất các thỏa thuận thương mại với Mỹ chỉ còn một tuần. Với Đông Nam Á, đây là cuộc chơi sống còn, nhà phân tích Hasan Jafri nhấn mạnh.

Chính quyền Trump khó có khả năng đạt được mục tiêu đầy tham vọng là ký 90 thỏa thuận trong 90 ngày, sau khi tạm dừng việc triển khai các mức thuế được gọi là “Liberation Day - Ngày giải phóng”.

Cho đến nay, chỉ có hai bản thỏa thuận khung được ký — với Anh và Trung Quốc — bao gồm cả các điều khoản thương mại và phi thương mại.

Vào ngày 27/6, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick tuyên bố sẽ sớm công bố thêm 10 thỏa thuận với các đối tác lớn, và nhiều thỏa thuận nữa sẽ được hoàn tất trước Ngày Lao động (1/9). Tuy nhiên, Tổng thống Trump khẳng định hạn chót 9/7 là không thể gia hạn và Mỹ sẽ công bố mức thuế cuối cùng mà từng quốc gia phải trả để tiếp cận thị trường Mỹ trị giá 28.000 tỷ USD.

Trong bối cảnh nhiều tuyên bố mâu thuẫn — vốn là chiến thuật quen thuộc của Washington — cách tốt nhất là quan sát thị trường tài chính để đoán xem kết quả thật sự sẽ là gì.

Đàm phán đầy rủi ro, lợi thế nghiêng về Mỹ

Mỹ đã áp thuế cơ bản 10% lên tất cả các quốc gia và vùng lãnh thổ, bao gồm cả Singapore — nước nhập khẩu từ Mỹ nhiều hơn xuất khẩu. Mức thuế này chắc chắn sẽ tác động tiêu cực đến nền kinh tế, dù không đến mức tê liệt.

Tuy nhiên, đối với các nước phụ thuộc vào xuất khẩu như Campuchia (49%), Việt Nam (46%) và Malaysia (24%), các mức thuế bổ sung có thể gây thiệt hại lâu dài.

Quá trình đàm phán thương mại vốn đã phức tạp — từ thuế suất cho từng mặt hàng, đến các rào cản phi thuế quan và thời gian chuyển đổi cho ngành công nghiệp nội địa. Trong đàm phán liên quan đến “Ngày Giải phóng”, hầu hết các nước Đông Nam Á đều đề xuất giảm thuế hoặc miễn thuế cho hàng Mỹ, nhất là nông sản, hàng hóa và ô tô. Một số nước như Việt Nam, Campuchia và Malaysia cũng cam kết kiểm soát hàng giả và siết chặt quy tắc hải quan để tránh bị lợi dụng.

Nhưng nhà phân tích Hasan Jafrihai lưu ý có 2 yếu tố đang khiến tình hình càng khó khăn hơn:

Thứ nhất, Đông Nam Á đang cạnh tranh không chỉ với toàn cầu mà còn với chính các nước trong khu vực để giành thỏa thuận tốt nhất — trong khoảng thời gian gần như không thể.

Thứ hai, các nước cũng phải tính đến yếu tố cạnh tranh nội khối. Campuchia chẳng hạn, cần đảm bảo rằng các mức thuế mà họ đàm phán không khiến ngành may mặc giá rẻ mất lợi thế so với Việt Nam hoặc các nước khác.

Trung Quốc là "cái bóng lớn" phía sau

Là một nhà đầu tư và đối tác thương mại chủ chốt, Trung Quốc có vai trò không thể thiếu trong các cuộc đàm phán. Các nước Đông Nam Á phải đảm bảo rằng thỏa thuận của họ với Mỹ không tệ hơn thỏa thuận mà Bắc Kinh đạt được.

Mỹ cũng đang tận dụng các mức thuế này để cắt đứt chuỗi cung ứng toàn cầu khỏi Trung Quốc, ít nhất là trong các lĩnh vực then chốt. Tuy việc này gần như là bất khả thi, các nước vẫn buộc phải chứng minh rằng tỷ lệ phụ thuộc vào linh kiện Trung Quốc sẽ giảm theo thời gian, giống như cách Việt Nam đang làm.

Đồng thời, các nước phải siết chặt quy tắc về xuất xứ hàng hóa để tránh việc doanh nghiệp Trung Quốc “mượn đường” sang Mỹ thông qua các nước thứ ba.

Thỏa thuận tạm thời vẫn là tốt nhất

Với thời gian chỉ còn một tuần, một thỏa thuận — dù không hoàn hảo — vẫn là kết quả lý tưởng. Đối với ông Trump, chỉ cần đạt được thỏa thuận sơ bộ là đủ để củng cố hình ảnh "bậc thầy thương lượng" với cử tri.

Nếu không thể đạt được thỏa thuận, gia hạn thời hạn đàm phán là phương án tốt thứ hai.

Còn nếu không đạt được gì, đó sẽ là thảm họa cho hàng triệu lao động Đông Nam Á đang sống dựa vào thương mại với Mỹ.