“Không làm việc thì không có cơm ăn”: Dạy con hiểu giá trị của lao động

Năm 2008, Ja’Net Adams – một nhân viên kinh doanh dược phẩm tại Bắc Carolina, Mỹ – bất ngờ bị sa thải khi con trai cô mới tròn 1 tuổi. Gia đình mất 60% thu nhập chỉ vì một cuộc gọi. Thay vì gục ngã, cô quyết định bắt đầu lại: tiết kiệm, trả nợ, xây dựng công việc riêng và biến mình thành một huấn luyện viên tài chính cá nhân.

Sau 2 năm, cô đã trả hết khoản nợ 50.000 USD và duy trì công việc tư vấn, chia sẻ kinh nghiệm sống với cộng đồng. Hai con của Adams – JR và Jocelyn – không chỉ lớn lên trong hoàn cảnh thiếu thốn mà còn trực tiếp học được những bài học sâu sắc về tiền bạc chỉ bằng cách… nhìn mẹ làm việc mỗi ngày.

Adams chia sẻ: “Tôi không cần giảng dạy lý thuyết tài chính phức tạp cho con. Chúng chỉ cần sống trong môi trường mà tiền bạc được dùng có trách nhiệm".

Ở Việt Nam, nhiều phụ huynh còn ngại nói chuyện tiền bạc với con. Nhưng thực tế, nếu không dạy từ sớm, con sẽ học từ bạn bè, mạng xã hội – những nơi có thể đưa ra những lời khuyên sai lầm về tiêu tiền, kiếm tiền nhanh.

Dưới đây là 3 bài học về tiền bạc "quý hơn vàng" mà hai con của Adams học được chỉ bằng cách quan sát mẹ làm việc, cực kỳ gần gũi với các gia đình Việt.

1. Khơi gợi sự tò mò về tiền bạc và kinh doanh

Tại nhà, Adams thường bật những chương trình tài chính trên radio khi nấu ăn hay làm việc. Ban đầu, hai con cô “phản đối” dữ dội vì quá chán, nhưng sau đó bắt đầu tò mò đặt câu hỏi: “Vì sao cửa hàng đó đóng cửa?”, “Tại sao mẹ không mua nước sốt như mọi lần?”...

Nhân cơ hội đó, cô giải thích cho con những khái niệm cơ bản như chuỗi cung ứng, cung – cầu, khan hiếm hàng hóa do đại dịch... Từ chuyện “thiếu nước sốt ở tiệm gà rán”, các con Adams đã hiểu được nguyên lý vận hành của nền kinh tế.

Gợi ý cho cha mẹ Việt:

Để khơi gợi sự tò mò về tiền bạc cho con cái, cha mẹ hãy kể chuyện về công việc hằng ngày cho con nghe: Vì sao mẹ phải tăng ca, vì sao bố phải làm việc tới khuya…

Ngoài ra, cha mẹ cũng có thể dẫn con đi chợ và nói về giá cả tăng – giảm, tại sao hôm nay nhà mình mua ít hơn hôm qua… Khi đi siêu thị, cha mẹ có thể lồng ghép những câu hỏi như “Con có biết vì sao siêu thị này vắng khách không?” hoặc "Vì sao giá cả ở siêu thị này lại cao hơn siêu thị khác" để con bắt đầu suy nghĩ, so sánh.

2. Cho con thấy giá trị của lao động chăm chỉ

Adams làm việc đến tối, đôi khi vẫn trả lời email lúc 10 giờ đêm. Khi con hỏi vì sao không đi ngủ, cô trả lời: “Ở nơi khác người ta vẫn còn đang làm việc. Nếu mẹ không cố gắng làm việc chăm chỉ, nhà mình không có tiền ăn đâu con".

Không cần lời giảng giải dài dòng, hai đứa trẻ sớm hiểu: muốn có bữa ăn, có chỗ ở, mẹ phải làm việc chăm chỉ. Ý thức đó giúp chúng trân trọng hơn từng đồng tiền được cha mẹ kiếm ra.

Gợi ý cho cha mẹ Việt:

Hãy kể với con về công sức cha mẹ phải bỏ ra để con có được món đồ chơi, bộ quần áo mới.

Cho con tham gia công việc phù hợp: giúp mẹ bán hàng online, phụ bố gói hàng…

Khi con đòi mua đồ đắt tiền, hãy giải thích đó là mấy ngày/tuần lương của bố mẹ.

3. Dạy con biết chờ đợi để đạt mục tiêu lớn

Khi con đòi đồ chơi ở siêu thị, Adams không từ chối ngay mà hỏi: “Con nhớ mình để dành tiền đi Disneyland không? Mỗi lần không mua đồ linh tinh, mình gần hơn một chút tới đó".

Tư duy “trì hoãn phần thưởng” này giúp trẻ hình thành thói quen tiết kiệm và biết đặt mục tiêu dài hạn – một kỹ năng quan trọng để tránh sa vào nợ nần và chi tiêu mất kiểm soát sau này.

Gợi ý cho cha mẹ Việt:

Cha mẹ có thể giúp con lập "ống tiết kiệm" cho một món đồ lớn: xe đạp, chuyến đi chơi…

Kể với con về những mục tiêu gia đình đang tiết kiệm: mua xe, sửa nhà…

Khen ngợi mỗi khi con biết nhịn mua những thứ nhỏ, không cần thiết để dành cho mục tiêu lớn.

Tóm lại, cha mẹ không cần dạy con trẻ những điều lớn lao hay lý thuyết tài chính sao rỗng, hãy bắt đầu từ những điều nhỏ, đơn giản và chân thực. Bởi con cái không học từ lời nói – chúng học từ chính cách bố mẹ sống mỗi ngày.