Như đã đưa tin, sau lễ hội đua thuyền huyện đảo Lý Sơn, lễ hội đua thuyền truyền thống xã Tịnh Long, TP.Quảng Ngãi là nơi thứ 2 của tỉnh Quảng Ngãi, được chính thức công nhận Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Để hiểu rõ hơn, PV Dân Việt đã trao đổi và được Giám đốc Sở VH-TT&DL tỉnh Quảng Ngãi Nguyễn Tiến Dũng, cung cấp một số thông tin về nguồn gốc của lễ hội này.

Xã Tịnh Long, TP.Quảng Ngãi (có diện tích tự nhiên hơn 8km2, dân số 10.182 người, chia làm 4 thôn là Gia Hòa, Tăng Long, An Lộc và An Đạo), thời xa xưa có tên gọi là làng Sung Tích.

Theo các bậc cao niên trong làng, dân gian truyền rằng khi đến khai phá và lập nên làng Sung Tích, đời sống của người dân lúc bây giờ rất nhiều khó khăn, kinh tế chủ yếu là làm nông nghiệp và chài lưới trên sông, chưa có điều kiện để tổ chức sinh hoạt hội hè, vui chơi trong những ngày Tết cổ truyền, nên người dân nơi đây thường phải chèo thuyền đến làng bên kia sông, để xem hội.

Vì vậy có một cụ Bà trong làng đã nghĩ cách tổ chức cho người dân nơi đây, vui chơi trong những ngày tết cổ truyền. Bà đứng ra vận động và hỗ trợ làng tổ chức lễ hội đua thuyền giữa nhân dân 4 xóm trong làng trong những ngày tết.

Kể từ đó, lễ hội đua thuyền truyền thống của làng Sung Tích ra đời, tồn tại và được người dân nơi đây duy trì cho đến ngày nay.

Bên cạnh đó, cũng có tương truyền khác kể rằng, trong dịp tết, Bà lên vùng Tịnh Châu (xã giáp liền kề với Tịnh Long ngày nay) để thăm chị gái và xem hát. Chị gái khuyên bà nên về làng tổ chức lễ hội để vui chơi. Từ đó Bà về tổ chức ra lễ hội đua thuyền giữa 4 xóm trong làng, để người dân vui chơi trong những ngày tết.

Về sau khi Bà mất, để ghi nhớ công ơn, người dân trong làng đã lập miếu thờ và tổ chức hội đua thuyền hằng năm, để bày tỏ lòng biết ơn, người đã có công xây dựng làng, tạo nên lễ hội. Bà đã trở thành vị Thần Thành hoàng làng, được nhân dân tri ân và thờ cúng tại đình làng Sung Tích (nay là xã Tịnh Long).

Đến nay dù chưa có một tài liệu nào xác thực, hay khẳng định thời gian cụ thể hình thành lễ hội đua thuyền truyền thống của Tịnh Long thế nhưng, qua lời kể dân gian và các thư tịch, tài liệu liên quan đến lịch sử văn hóa Quảng Ngãi và xã Tịnh Long, thì lễ hội đua thuyền Tịnh Long ra đời từ xa xưa, gắn liền với quá trình khai khẩn đất đai và lập làng từ cuối thế kỷ 16 - đầu thế kỷ 17.

Sau khi hình thành và duy trì cho đến ngày nay, lễ hội đua thuyền Tịnh Long được tổ chức hàng năm, thu hút đông đảo nhân dân tham gia; tạo nên không khí sinh hoạt sôi nổi trong những ngày Tết nguyên đán của xã Tịnh Long nói riêng và Quảng Ngãi nói chung.

Lễ hội đua thuyền truyền thống xã Tịnh Long, đã trở thành lễ hội truyền thống tiêu biểu, đặc sắc mang tính đại diện của tỉnh Quảng Ngãi.

Hiện xã Tịnh Long có 4 thôn, mỗi thôn có một nhà thờ thần thành hoàng và tiền hiền, cũng là nơi thờ các thuyền đua của mỗi thôn, được trang trí hình tượng 4 con vật tứ linh là Long, Lân, Quy, Phụng và được gọi tôn kính “ông ghe”.

Hằng năm đến khi tổ chức lễ hội đua thuyền, Ban tế tự cùng nhân dân trong thôn mới tổ chức làm lễ tế, để xin phép thần linh được “hạ thủy”, đưa thuyền ra bến để luyện tập và tham gia cuộc đua.

Địa điểm diễn ra lễ hội đua thuyền truyền thống hàng năm của Tịnh Long, nằm đoạn cuối hạ lưu sông Trà Khúc, nơi đây có lòng sông rộng và mực nước sâu, thuận lợi cho việc đua.

Hiện nay các nghi lễ tín ngưỡng truyền thống, được người dân xã Tịnh Long bảo tồn thông qua các nghi lễ thực hiện trong lễ hội đua thuyền, như lễ tế thần tại dinh thờ, lễ hạ thủy, lễ cúng bến nước, lễ tế tiền hiền…