Mâm cỗ miền Bắc đậm nét truyền thống

Mâm cỗ cúng không chỉ là hình thức bày biện mà còn mang đậm giá trị văn hóa, tinh thần. Đây là dịp để con cháu tưởng nhớ tổ tiên, tri ân những gì đã có trong năm qua và cầu mong một năm mới bình an, hạnh phúc. Mâm cỗ còn là lời mời tổ tiên về sum họp, hưởng hương vị ấm áp của gia đình.

Ý nghĩa mâm cỗ rằm tháng Chạp còn nằm ở sự chuẩn bị tỉ mỉ, chu đáo, thể hiện tấm lòng thành kính. Mỗi món ăn không chỉ đơn thuần là thực phẩm mà còn là biểu tượng của ước vọng: gà luộc tượng trưng cho khởi đầu mới, xôi gấc mang lại may mắn, bánh chưng, bánh tét thể hiện sự hòa hợp giữa trời và đất.

Người miền Bắc đề cao sự cân đối, hài hòa giữa các món ăn:

• Món mặn: Gồm gà luộc, xôi gấc, bánh chưng, nem rán, thịt đông, giò lụa.

• Món canh: Canh măng khô nấu chân giò.

• Món tráng miệng: Chè kho, mâm ngũ quả (chuối xanh, bưởi, cam, quýt, táo).

Các món ăn miền Bắc thường có vị vừa miệng, ít ngọt, với cách trình bày tinh tế, thể hiện sự trang nhã trong văn hóa ẩm thực.

Mâm cỗ miền Nam: Phong phú và đậm đà

Người miền Nam yêu thích mâm cỗ đa dạng, với hương vị ngọt đặc trưng:

• Món mặn: Bánh tét, thịt kho trứng, tôm rim nước dừa, gỏi ngó sen, chả giò.

• Món canh: Canh khổ qua nhồi thịt.

• Món tráng miệng: Chè trôi nước hoặc chè đậu xanh nước cốt dừa. Mâm ngũ quả gồm mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung, mang ý nghĩa "Cầu dừa đủ xài sung".

Mâm cỗ miền Nam không chỉ ngon mà còn mang nét phóng khoáng của người dân nơi đây.

Mâm cỗ chay

Theo Giáo hội Phật giáo Việt Nam, mâm cúng chay ngày Rằm tháng Chạp thường có 5 thành phần: hương, hoa tươi, đèn nến, quả tươi và các món chay. Nhưng tùy thuộc vào văn hóa của mỗi vùng miền, địa phương, gia đình có thể chuẩn bị mâm cỗ cúng sao cho phù hợp.

Với mâm cỗ chay ngày Rằm, nên lựa chọn các loại quả như táo, cam, dưa hấu, chuối, phật thủ. Các món chay quen thuộc, dễ thực hiện gồm giò chả chay, xôi dừa, miến xào chay, rau xào, chè…

Những điểm khác biệt giữa mâm cỗ thời nay và thời xưa

Trước đây, mâm cỗ được chuẩn bị thủ công, từ gói bánh chưng, bánh tét, tự làm giò chả đến chế biến từng món ăn. Việc chuẩn bị đòi hỏi công sức của cả gia đình, góp phần tạo không khí sum vầy, đầm ấm.

Với nhịp sống hiện đại, nhiều gia đình chọn mua sẵn các món ăn hoặc đặt dịch vụ cỗ để tiết kiệm thời gian. Dù vậy, tấm lòng thành kính vẫn không thay đổi, và các món ăn truyền thống được ưu tiên giữ lại.

Ngày nay, nguyên liệu trở nên phong phú hơn, dễ dàng tiếp cận, giúp mâm cỗ thêm đa dạng. Các gia đình còn sáng tạo, biến tấu món ăn để phù hợp khẩu vị hiện đại nhưng vẫn giữ nét truyền thống.

Thay vì một mâm cỗ lớn với nhiều món, mâm cỗ ngày nay có thể được tinh giản nhưng vẫn đảm bảo ý nghĩa. Ví dụ, bánh chưng/bánh tét thường được bày cúng cùng xôi gấc, hoa quả, và gà luộc là món không thể thiếu.

Dù có sự thay đổi trong cách thực hiện, mâm cỗ rằm tháng Chạp vẫn là biểu tượng đẹp đẽ của văn hóa Việt Nam. Đó là sự kết nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa quá khứ và hiện tại. Dù sống ở bất kỳ thời đại nào, người Việt vẫn giữ trọn tấm lòng tri ân tổ tiên, gửi gắm ước vọng cho một năm mới an khang, thịnh vượng.