Thậm chí Thủ tướng Chính phủ cũng phải vào cuộc để chỉ đạo NHNN, yêu cầu không để tình trạng chênh lệch giữa giá vàng miếng trong nước và vàng quốc tế ở mức cao như thời gian qua, báo cáo kết quả thực hiện trong tháng 1.

Tại sao giá vàng SJC trong nước chênh lệch cao hơn giá vàng thế giới, có thời điểm 20 triệu đồng/lượng? Theo PGS. TS Ngô Trí Long, chính từ sự quản lý và kinh doanh vàng theo Nghị định 24 đã đưa đến 3 nguyên nhân.

Thứ nhất, sức cầu tăng, nguồn cung hạn chế, đẩy giá vàng lên cao. Thường cuối năm là thời điểm nhu cầu mua tích trữ vàng tăng cao, nhiều người dân đã tăng mua vào, nhất là vàng miếng SJC để tích trữ. Trong khi đó nguồn cung vàng SJC hạn chế, bởi vàng SJC không được sản xuất thêm, chỉ còn ở trong dân và doanh nghiệp.

Thứ hai, trong khi các kênh đầu tư truyền thống như chứng khoán, bất động sản đang trở nên bất định, cùng với lãi suất tiết kiệm liên tục giảm sâu…thì dòng tiền tìm đến những kênh đầu tư mang tính chất phòng thủ như vàng. Điều này giúp giá vàng liên tục tăng mạnh, phá vỡ kỷ lục mọi thời đại.

Thứ ba, việc độc quyền cho SJC làm thương hiệu vàng quốc gia, dẫn đến thiếu sự bình đẳng giữa các doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh vàng miếng. 

Cụ thể, người dân phải bán vàng miếng các thương hiệu vàng khác mà họ đã mua nắm giữ từ bao lâu với giá rẻ hơn vàng SJC, mặc dù chất lượng như nhau. Chính sách độc quyền vàng gây thiếu nguồn cung, làm cho thị trường bị đẩy nóng lên, gây bất lợi cho người tiêu dùng và nền kinh tế.

Có ý kiến cho rằng, giá vàng tăng mạnh đang tạo ra lực hấp dẫn trong các kênh đầu tư, nhất là trong thời điểm hiện nay, lãi suất tiết kiệm của ngân hàng hay đầu tư chứng khoán không còn hấp dẫn. Nhiều nhà đầu tư có xu hướng chuyển từ các kênh đầu tư khác sang vàng.

Chuyên gia kinh tế Phùng Đức Tùng cho rằng việc một số nhà đầu tư chuyển sang kênh đầu tư vàng là điều dễ hiểu. Bởi giá vàng đang tạo ra những bước sóng hấp dẫn chưa từng có, khi liên tục tăng mạnh đạt mức cao nhất từ trước đến nay. Điều đáng nói, giá vàng trong nước mang nặng tính đầu cơ và luôn cao hơn giá thế giới.

Thực tế, Nghị định 24 được đánh giá là đã đạt được mục tiêu hỗ trợ NHNN ổn định thị trường vàng, ngoại hối hơn 10 năm qua, giúp cơ quan điều hành không phải lo ngại về sự biến động thị trường vàng tác động đến thị trường ngoại tệ. Thành công của Nghị định là loại bỏ rủi ro giá vàng ra khỏi hoạt động của các tổ chức tín dụng.

Tuy nhiên, cũng có những ý kiến cho rằng, sau hơn một thập niên, tình hình đã khác và có những quy định tại Nghị định 24 không còn phù hợp. Giới kinh doanh cho biết với chênh lệch giá lớn, thực trạng buôn lậu vàng về Việt Nam trở nên căng thẳng. Trong khi đó, khá nhiều doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh vàng bạc phải thu hẹp hoạt động hay giải thể. Người tiêu dùng phải mua vàng với giá đắt trong khi thị trường khan hiếm về chủng loại và chất lượng.

Việc sửa đổi Nghị định 24 được Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam và một số chuyên gia đề xuất. Tuy vậy, quan điểm của cơ quan quản lý cho đến thời điểm này vẫn là không khuyến khích đầu cơ vàng miếng, kiên định mục tiêu chống vàng hóa, đô la hóa nền kinh tế.

Thiết nghĩ những ai đang quan tâm đến việc mua, nắm giữ vàng đều nên lưu ý điều này: “Đầu cơ lướt sóng” trong điều kiện chênh lệch 2 chiều mua vào - bán ra lên tới cả chục triệu đồng mỗi lượng vàng trong thời điểm hiện tại, là rủi ro rất lớn. Đặc biệt, trường hợp vay mượn, sử dụng đòn bẩy tài chính ở mức cao để lướt sóng, ăn chênh lệch ngắn hạn trong lúc giá vàng đã đạt trạng thái tăng nóng… rõ ràng là mạo hiểm.