Nội dung trên được nêu bật trong báo cáo nghiên cứu tháng 8/2025 của tập đoàn tư vấn doanh nghiệp quốc tế PwC. Ấn phẩm “Airport Diseconomies of Scale” (tạm dịch: Làm sân bay và tính phi kinh tế theo quy mô) được biên soạn bởi nhóm dịch vụ tư vấn hàng không của PwC Việt Nam và PwC Malaysia.

Nghiên cứu về sân bay và hàng không của PwC tháng 8/2025 do nhóm dịch vụ tư vấn hàng không của PwC Việt Nam và PwC Malaysia biên soạn.

Một số kết quả chính từ báo cáo bao gồm khả năng kết nối của sân bay, phân tích chi phí đầu tư và khả năng sinh lời, và khả năng đối mặt với khủng hoảng toàn cầu.

Về khả năng kết nối, báo cáo cho biết các sân bay nhỏ và trung bình có thể đạt được mức độ kết nối lớn hơn so với quy mô của chúng, tránh được tình trạng phi kinh tế theo quy mô và quá tải mạng lưới kết nối.

Về mặt chi phí, theo nghiên cứu của PwC, các sân bay có công suất từ 25-50 triệu WLU mỗi năm có thể tối ưu chi phí nhờ khả năng phân bổ chi phí hiệu quả và vận hành tinh gọn. WLU là đơn vị công suất, tương đương 1 hành khách hoặc 100kg hàng hóa đi hoặc đến.

Sân bay quốc tế Long Thành đang được xây dựng tại tỉnh Đồng Nai trên diện tích khoảng 5.000 ha với tổng mức đầu tư hơn 336.000 tỷ đồng, chia làm 3 giai đoạn. Dự án đang được triển khai ở giai đoạn đầu tiên, dự kiến cơ bản hoàn thành vào cuối năm 2025. Trong giai đoạn 1, sân bay Long Thành có công suất phục vụ 25 triệu lượt khách và 1,2 triệu tấn hàng hóa một năm.

Về khả năng đối mặt với khủng hoảng, các sân bay quy mô trung bình thể hiện khả năng phục hồi và thích ứng tốt hơn trong giai đoạn phục hồi sau đại dịch.

Về khả năng sinh lời, báo cáo chỉ ra rằng nhóm sân bay công suất thiết kế dưới 40 triệu lượt khách mỗi năm lại đạt lợi nhuận cao nhờ sự cân bằng giữa quy mô và tính linh hoạt, tránh được sự thiếu hiệu quả thường thấy ở các sân bay lớn hơn.

Thế giới và cuộc đua xây dựng “siêu sân bay”

Trong ấn phẩm mới nhất này, PwC cho biết trong những năm gần đây, ngành hàng không toàn cầu chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ. Điều này đã thúc đẩy việc xây dựng và mở rộng nhiều sân bay quy mô lớn.

Năm 2001, thế giới chỉ có 8 sân bay có quy mô công suất hơn 40 triệu lượt khách mỗi năm. Đến năm 2019, con số này đã tăng lên 56, cùng với nhiều dự án siêu sân bay với công suất thiết kế trên 100 triệu WLU mỗi năm đang được triển khai.

Tuy nhiên, hiệu quả thực sự của những cơ sở hạ tầng lớn này vẫn là một câu hỏi chưa có lời đáp. Báo cáo nêu vấn đề: Quy mô lớn có đồng nghĩa với hiệu quả cao, hay sự phức tạp trong vận hành sẽ dẫn đến nguy cơ chi phí tăng đột biến?

Tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, đặc biệt là Trung Quốc, là tâm điểm của cuộc đua làm “siêu sân bay”. Nhiều dự án sân bay khổng lồ với công suất thiết kế trên 100 triệu WLU mỗi năm đang được triển khai. Các siêu sân bay như Suvarnabhumi (Bangkok, Thái Lan) đặt mục tiêu phục vụ 150 triệu khách vào năm 2033; sân bay Daxing (Bắc Kinh) nhắm đến 100 triệu khách vào năm 2040.

Các dự án sân bay mới như New Manila tại Philippines được thiết kế để đạt tới công suất tương tự. Ngoài ra, sân bay Kuala Lumpur của Malaysia đặt kế hoạch dài hạn tăng công suất lên tới 140 triệu lượt khách mỗi năm.

Cuộc đua cũng có tên sân bay Quốc tế Hồng Kông (Hồng Kông, Trung Quốc) vì sân bay này đặt mục tiêu phục vụ 120 triệu lượt khách mỗi năm trong vòng 10 năm tới thông qua hệ thống 3 đường băng.

Theo PwC, sự phát triển này được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố, từ quá trình đô thị hóa, tăng trưởng dân số, đến uy tín địa chính trị và lợi ích kinh tế.

“Siêu sân bay” khó đạt “siêu hiệu quả”

Theo nghiên cứu của PwC, sự xuất hiện của các dòng máy bay mới nhỏ gọn hơn và có tầm bay xa hơn giúp các sân bay quy mô trung bình có khả năng phục vụ các chuyến bay đường dài và đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường máy bay phản lực khu vực.

Các sân bay với quy mô trung bình cũng giúp các hãng hàng không giảm chi phí vận hành và đảm bảo đúng giờ nhờ thời gian di chuyển trên đường băng ngắn hơn, ít tắc nghẽn hơn, và sử dụng cổng ra máy bay hiệu quả hơn.

PwC khuyến nghị các nhà hoạch định chính sách, nhà quy hoạch và các công ty phát triển sân bay nên mở rộng trọng tâm, không chỉ đơn thuần là giải quyết vấn đề năng lực vận chuyển để đáp ứng nhu cầu.

Thay vào đó, cần đánh giá các lựa chọn trải nghiệm du lịch tối ưu chi phí cho hành khách.

Các lựa chọn này cần xem xét các yếu tố như khoảng cách di chuyển trên mặt đất đến sân bay, thời gian định hướng và di chuyển trong sân bay từ lúc xuống xe đến lúc lên máy bay, hiệu quả vận hành mà các hãng hàng không đạt được với khoảng cách di chuyển ngắn hơn từ đường băng đến cửa ra máy bay.

Ngoài ra, cần xem xét việc bố trí khung giờ bay phù hợp với lịch trình của hành khách và hãng hàng không.

Nghiên cứu của PwC lưu ý: "Việc phát triển các sân bay lớn không phải lúc nào cũng đảm bảo thành công. Những dự án như vậy tiềm ẩn nhiều thách thức liên quan đến việc mở rộng kết nối, hiệu quả vận hành và độ phức tạp trong quản lý tổng thể. Duy trì hiệu suất tối ưu và đảm bảo sự hài lòng cho tất cả các bên liên quan là một bài toán nan giải đối với các sân bay quy mô lớn".

Theo ấn phẩm mới này, nhóm sân bay thứ cấp hoặc có quy mô trung bình với công suất nhà ga từ 15-40 triệu lượt khách mỗi năm có lợi thế mang lại tăng trưởng kết nối hàng không bền vững hơn so với nhóm sân bay lớn. Nhóm sân bay này có nhiều cơ hội tăng trưởng, với khả năng quản lý hiệu quả lợi nhuận và chi phí, và do vậy mang lại lợi ích thiết thực hơn cho các bên liên quan.

Định hướng phát triển sân bay tương lai

Trong bối cảnh ngành hàng không đang phục hồi và phát triển mạnh mẽ, các nhà hoạch định chính sách, quy hoạch và phát triển sân bay được PwC khuyến nghị cần thay đổi cách tiếp cận.

Đó là thay vì chỉ đơn thuần giải quyết vấn đề năng lực vận chuyển, cần mở rộng trọng tâm sang việc đánh giá trải nghiệm du lịch tối ưu chi phí cho hành khách.

PwC cũng khuyến nghị: Một chiến lược cân bằng hơn, gồm xây dựng các sân bay quy mô trung bình, có thể là chìa khóa để đảm bảo sự phát triển bền vững và hiệu quả cho ngành hàng không trong tương lai.