Nợ hộ gia đình tại Việt Nam tăng cao, tiêu dùng cá nhân giảm mạnh, người dân đang tiết kiệm

Trong báo cáo vừa phát hành, HSBC cho rằng Việt Nam đang hồi hộp mong chờ một đợt đảo chiều thương mại và dòng du khách đổ về để hỗ trợ thị trường việc làm, cũng như tăng trưởng lương cho người lao động.

Tăng trưởng tiêu dùng cá nhân năm 2023 chỉ bằng một nửa trước đây, người dân đang tiết kiệm

Theo HSBC, Việt Nam có tỷ trọng tiêu dùng lớn, chiếm hơn 50% GDP. Trước đại dịch Covid-19, tiêu dùng cá nhân gia tăng với tốc độ bình quân hàng năm là 7,5%. Với sự phát triển ấn tượng trong vòng 20 năm qua, sự gia tăng nói chung về tài sản đã thúc đẩy xu hướng tiêu dùng mạnh hơn, kích thích sự chuyển dịch sang hàng hóa và dịch vụ không thiết yếu.

Tuy nhiên, tiêu dùng cá nhân đã giảm sút đáng kể từ khi xảy ra dịch bệnh, ngoại trừ giai đoạn mở cửa trở lại trong năm 2022.

Đặc biệt, trong năm 2023, tăng trưởng tiêu dùng cá nhân đã giảm một nửa. Điều này phản ánh tác động rõ rệt của tình hình kinh tế chậm lại đối với các hộ gia đình. Một phần nguyên nhân là vì hiệu ứng biến động giá trị tài sản do lĩnh vực bất động sản suy yếu, phần khác là do những thay đổi lớn trong hành vi người tiêu dùng kể từ đại dịch.

Nghiên cứu của HSBC cho thấy người tiêu dùng có xu hướng cảnh giác với những biến động kinh tế, và gia tăng khuynh hướng tiết kiệm. "Mặc dù dữ liệu của năm 2023 chưa được công bố, song tỷ lệ tiết kiệm tăng 40% là cao hơn đáng kể trong năm 2022, cũng phần nào minh họa cho xu hướng này", báo cáo viết.

Cũng theo HSBC, với nhóm hàng không thiết yếu, qua xem xét xu hướng chi tiêu không thiết yếu, tổ chức tài chính này nghiên cứu lựa chọn mua hàng của người dân. Trong đó, đáng chú ý là tỷ lệ mua xe gắn máy rất cao ở Việt Nam, với tỷ lệ sở hữu xe lên đến 70%.

Trong khi đó, số lượng mua ôtô cũng đang tăng lên. Dấu hiệu rõ rệt cho thấy sức mua tiêu dùng gia tăng chính là xu hướng mua hàng khác biệt giữa xe SUV so với xe sedan, trong đó, xe SUV nói chung đắt hơn xe sedan.

 Nợ của hộ gia đình gia tăng

Một vấn đề cần lưu tâm là nợ của hộ gia đình gia tăng. Theo HSBC, mặc dù không có dữ liệu để đo lường ở Việt Nam, chúng tôi đã ước tính thông qua phân tích báo cáo tài chính của 4 ngân hàng lớn, vốn có thể bao gồm những khoản vay cho hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Trong giai đoạn 2013-2022, nợ của hộ gia đình tăng mạnh, từ 28% GDP lên 50% GDP.

Đòn bẩy tiêu dùng gia tăng không bền vững có thể tạo ra những rủi ro đáng kể cho ngành ngân hàng Việt Nam, cũng như ảnh hưởng đến chi tiêu tiêu dùng trong tương lai, do phải cắt thêm thu nhập để trả nợ.

Điều may mắn là suốt năm 2023, Chính phủ đã triển khai một loạt các biện pháp hỗ trợ cho cả doanh nghiệp và hộ gia đình, như gia hạn thời gian giảm thuế, cắt giảm lãi suất và gia hạn thời gian trả nợ.

Theo của tổ chức tài chính này, dù tâm lý còn thận trọng nhưng đang cải thiện đối với lĩnh vực bất động sản sẽ thúc đẩy tâm lý người tiêu dùng nói chung. Trong khi đó, triển vọng tốt lên của thị trường lao động sẽ hỗ trợ tăng trưởng lương, từ đó cải thiện khả năng trả nợ của hộ gia đình.

Báo cáo cũng thể hiện lĩnh vực điện tử gần đây đã chứng kiến dấu hiệu tích cực. Đáng chú ý là sự phục hồi hoàn toàn trong lĩnh vực du lịch đã hỗ trợ cho lao động làm việc trong ngành dịch vụ. Năm 2024, ngành Du lịch Việt Nam đưa ra mục tiêu đón 17-18 triệu khách nước ngoài. Đây là con số này gần đạt mức cao kỷ lục của năm 2019, với tổng doanh thu là 840.000 tỷ đồng.

Tuy nhiên, những ngành vốn cung cấp nguồn việc làm lớn như dệt may và da giày lại chưa hoàn toàn thoát khỏi giai đoạn khó khăn.