Một tuyên bố từ Bộ Thương mại Trung Quốc cuối tuần qua cho biết Bắc Kinh kiên quyết phản đối bất kỳ bên nào đạt được thỏa thuận giảm thuế quan với Mỹ mà gây tổn hại đến lợi ích của Trung Quốc.

"Nếu tình huống như vậy xảy ra, Trung Quốc sẽ không bao giờ chấp nhận và sẽ thực hiện các biện pháp đối phó kiên quyết, cứng rắn để bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mình" - tuyên bố cho biết.

Bộ này cũng có lời gửi tới các quốc gia đang đàm phán, cảnh báo rằng chỉ bằng cách "kiên quyết bảo vệ lập trường có nguyên tắc" thì họ mới có thể bảo vệ hiệu quả các quyền và lợi ích của mình.

"Trung Quốc hoan nghênh tất cả các bên giải quyết tranh chấp thương mại với Mỹ thông qua tham vấn bình đẳng. Chúng tôi kêu gọi họ đứng về phía công bằng và chính nghĩa và kiên quyết duy trì các quy tắc thương mại quốc tế đa phương"- tuyên bố cho biết.

Tuyên bố này gọi "thuế quan qua lại" toàn diện của Tổng thống Mỹ Donald Trump áp dụng vào tháng 4 là hành động "bắt nạt đơn phương" điển hình.

Xu Weijun, một nhà nghiên cứu tại Viện Chính sách công thuộc Đại học Công nghệ Hoa Nam ở Quảng Châu, cho biết việc Bắc Kinh lặp lại cảnh báo là bằng chứng cho thấy họ nhận thức rõ về bản tính thất thường của Trump, mặc dù cả hai nước dường như đang tiến tới một thỏa thuận khung về thương mại.

"Trump là một nhà lãnh đạo bị chi phối bởi cảm xúc với lịch sử thay đổi liên tục. Bắc Kinh hiểu quá rõ rằng họ phải chuẩn bị cho việc ông ấy từ bỏ các cam kết hoặc sử dụng các thỏa thuận với các quốc gia khác để giành được sự nhượng bộ (từ Trung Quốc)" - ông nói.

"Khi Mỹ cũng ngồi lại với các quốc gia khác để đàm phán riêng rẽ, trực tiếp mà Bắc Kinh có thể không theo dõi được, Bắc Kinh cảm thấy cần phải nhắc nhở họ rằng Trung Quốc không được trở thành nạn nhân" - ông Xu nói thêm.

Các quan chức Mỹ cho biết trong những ngày gần đây họ đang tăng cường đàm phán với hơn một chục đối tác thương mại bao gồm Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Việt Nam và Ấn Độ, và có thể đạt được thỏa thuận với một số nước trong số họ. Đối với các quốc gia không đạt được thỏa thuận, Mỹ có thể tiến hành và áp dụng mức thuế quan đơn phương, họ nói thêm.

Thể hiện sự thất thường của mình, Trump cũng cho biết vào thứ Sáu rằng ông có thể sẽ không tuân thủ thời hạn áp dụng thuế quan trở lại.

"Chúng ta có thể làm bất cứ điều gì chúng ta muốn", ông nói với các phóng viên tại Nhà Trắng.

Cho đến nay, chính quyền Trump chỉ đạt được sự đồng thuận hạn chế về thương mại với Trung Quốc và Anh, với tiến triển được mô tả giống "khung" hơn là các thỏa thuận hoàn thiện.

Ông Trump cho biết hôm thứ Năm tuần trước 26/6 rằng Mỹ đã "ký" một thỏa thuận thương mại với Trung Quốc vào ngày hôm trước, nhưng không tiết lộ bất kỳ chi tiết nào.

Bộ Thương mại Trung Quốc xác nhận vào thứ Sáu rằng họ sẽ "xem xét và chấp thuận" các đơn xin xuất khẩu các mặt hàng được kiểm soát và Mỹ sẽ gỡ bỏ một số hạn chế tương ứng.

Diễn biến này là dấu hiệu cho thấy sự tiến triển rất cần thiết trong các cuộc đàm phán thương mại giữa hai siêu cường, khi trọng tâm chuyển từ thuế quan sang các biện pháp kiểm soát xuất khẩu song phương rộng rãi của hai nước.

Bắc Kinh và Washington đã liên lạc chặt chẽ kể từ khi vòng đàm phán thương mại kéo dài hai ngày tại London kết thúc vào đầu tháng này, với việc cả hai bên tiếp tục xác nhận các chi tiết của khuôn khổ đã thống nhất.

"Chúng tôi hy vọng phía Mỹ sẽ hợp tác với Trung Quốc theo đúng sự đồng thuận và các yêu cầu quan trọng đã được đưa ra trong cuộc điện đàm ngày 5/6 giữa hai nhà lãnh đạo" - tuyên bố của Bộ Thương mại cho biết.

Nhưng ông Xu cảnh báo rằng tình hình vẫn còn bất ổn.

"Nếu Trump tin rằng Mỹ đang thua trong một thỏa thuận hoặc nghĩ rằng việc tấn công Trung Quốc và khơi dậy tinh thần dân tộc phục vụ cho chương trình nghị sự chính trị trong nước của mình, ông ấy có thể dễ dàng lật ngược sự đồng thuận hiện có và thậm chí hủy bỏ các thỏa thuận đã ký."