Nghề làm muối ớt Tây Ninh là di sản quốc gia

Bộ Văn hoá Thể thao và Du lịch ngày 14/2 đã ký quyết định công nhận nghề làm muối ớt Tây Ninh là di sản văn hoá phi vật thể quốc gia. 

 Đây là di sản văn hoá phi vật thể quốc gia thứ 8 của tỉnh Tây Ninh được công nhận, cùng với Nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ, Lễ Kỳ yên đình Gia Lộc, Múa trống Chhay dăm, Nghề làm bánh tráng phơi sương Trảng Bàng, Lễ vía bà Linh Sơn Thánh Mẫu núi Bà Đen, Lễ hội Quan Lớn Trà Vong Tân Biên và Nghệ thuật chế biến món ăn chay. 

 Trước đó, UBND tỉnh Tây Ninh đã đề nghị Bộ Văn hoá Thể thao và Du lịch đưa nghề này vào Danh mục văn hoá phi vật thể quốc gia - loại hình nghề thủ công truyền thống đặc sắc, có tính đại diện, thể hiện bản sắc cộng đồng địa phương, trao truyền qua nhiều thế hệ và được người dân tự nguyện cam kết bảo vệ. 

 Làm muối ớt Tây Ninh là nghề truyền thống được nhiều người biết đến. Nguyên liệu chính để làm muối này gồm có: muối hột, ớt, tỏi, bột ngọt, sả, tôm khô, cà rốt. 

 Tây Ninh là vùng đất không có diêm dân (không có nghề làm muối), cũng không là nơi có tôm, nhưng lại là nơi nổi tiếng của một sản phẩm liên quan trực tiếp đến biển là muối và tôm. 

Theo những người lớn tuổi, có thâm niên nghề, muối tôm Tây Ninh ra đời trong giai đoạn hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ của quân và dân Tây Ninh. Ban đầu là muối ớt, muối tôm do các chị, các mẹ ở hậu phương gửi vô rừng tiếp tế cho chồng con ăn dần. Sau giải phóng, muối vẫn tiếp tục hiện diện trong nhiều gia đình ở Tây Ninh, nhưng lúc này không chỉ được dùng ăn với cơm nữa mà để chấm trái cây. 

Du khách đến Tây Ninh chấm trái cây với muối thấy ngon, hỏi người bán mua về ăn, làm quà người thân mỗi khi đi viếng miếu Bà, thăm Toà thánh Cao Đài… Thế là nhiều người bắt đầu làm muối bán, rồi dần phát triển thành một nghề. 

 Muối Tây Ninh trở thành một loại hàng hoá vượt ra ngoài gia đình, đến với nhiều người tiêu dùng cả nước và ra nước ngoài qua các cơ sở sản xuất muối lâu đời nhất, có tiếng trên đất Tây Ninh. 

Người Tây Ninh cho rằng sự ra đời của muối Tây Ninh xuất phát từ đời sống sinh hoạt, thói quen ăn uống của gia đình gắn với thời thực phẩm còn thiếu thốn, chỉ có hạt muối đưa đẩy miếng cơm và mang dấu ấn lịch sử văn hoá của vùng đất Tây Ninh. Đồng thời, muối Tây Ninh ra đời còn gắn với đặc trưng văn hoá tín ngưỡng của đất thánh đạo Cao Đài… Tất cả những điều kiện này đã trở thành những nhân duyên, nâng hạt muối thành một loại muối gia vị - định danh là muối Tây Ninh. 

 Muối Tây Ninh thường có 3 dạng hạt: kiểu hạt to, hạt nhuyễn, hạt mịn với đủ loại: muối ớt tôm cay nhẹ, vị mặn gắt; muối tôm hành phi ít mặn, cay nhẹ, nồng nàn mùi tôm hoà quyện cùng vị thơm của hành, tỏi phi; muối tôm đỏ hạt to, ít mặn, vị cay nhẹ, thơm mùi tôm… 

 Hiện nay, nghề làm muối Tây Ninh tồn tại ở 2 cấp độ quy mô chính, gồm lò muối/hộ nhỏ lẻ làm thủ công và hộ nâng thành cơ sở sản xuất muối và thực phẩm, đăng ký thương hiệu muối Tây Ninh. 

 Theo Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Tây Ninh, toàn tỉnh hiện có 37 cơ sở đăng ký thương hiệu hành nghề làm muối ớt chính thức, tập trung ở huyện Gò Dầu, thị xã Trảng Bảng, thị xã Hoà Thành, TP Tây Ninh và rải rác ở huyện Châu Thành, Bến Cầu, Dương Minh Châu…