Hôm 19/1, tổ chức phi chính phủ toàn cầu Oxfam đã công bố Báo cáo “Di sản chủ nghĩa thực dân: Bất công giữa giàu có và đói nghèo” trước thềm Diễn đàn Kinh tế Thế giới 2025 tại Davos, Thụy Sỹ, khi các doanh nhân giàu có tụ họp tại đây.

Theo báo cáo, năm 2024, số lượng tỷ phú đã tăng lên 2.769 người, từ 2.565 người vào năm 2023. Tổng tài sản của họ đã tăng từ 13 nghìn tỷ USD lên 15 nghìn tỷ USD chỉ trong 12 tháng.

Đây là mức tăng tài sản hàng năm lớn thứ hai kể từ khi có số liệu thống kê. Tài sản của 10 người giàu nhất thế giới đã tăng trung bình gần 100 triệu USD mỗi ngày — ngay cả khi họ mất 99% tài sản, họ vẫn sẽ là tỷ phú.

Năm ngoái, Oxfam dự đoán thập kỷ tới sẽ xuất hiện tỷ phú “nghìn tỷ đô la” đầu tiên. Tuy nhiên, với tốc độ gia tăng tài sản của các tỷ phú nhanh hơn, dự báo này đã thay đổi đáng kể — với tốc độ hiện tại, thế giới đang trên đà chứng kiến ít nhất năm tỷ phú “nghìn tỷ đô la” trong thập kỷ tới.

Sự tập trung tài sản ngày càng tăng này được thúc đẩy bởi sự tập trung quyền lực độc quyền, khi các tỷ phú ngày càng có ảnh hưởng với các ngành công nghiệp và dư luận.

“Sự chiếm đoạt nền kinh tế toàn cầu bởi một số ít người đặc quyền đã đạt đến mức độ không thể tưởng tượng được. Thất bại trong việc kiểm soát đà tăng của các tỷ phú đang mở đường cho sự xuất hiện những tỷ phú “nghìn tỷ đô la”. Không chỉ tốc độ tích lũy tài sản của các tỷ phú tăng nhanh - gấp ba lần - mà quyền lực của họ cũng vậy” - ông Amitabh Behar, Giám đốc Điều hành Oxfam Quốc tế, cho biết.

“Chúng tôi công bố báo cáo này như một lời cảnh tỉnh rõ ràng rằng những người dân thường trên khắp thế giới đang bị đè bẹp bởi khối tài sản khổng lồ của một số ít người,” ông Behar nói.

Báo cáo cũng cho thấy một thực tế rằng, trái với quan niệm thường gặp, tài sản củacác tỷ phú phần lớn không phải do lao động mà có – 60% tài sản tỷ phú đến từ nguồn thừa kế, quyền lực độc quyền hoặc quan hệ thân hữu. Sự giàu có không xứng đáng và chủ nghĩa thực dân- không chỉ là câu chuyện lịch sử về việc vơ vét tài sản tàn bạo mà còn là nguồn cơn mạnh mẽ thúc đẩy bất bình đẳng cực đoan ngày nay- là hai yếu tố chính đằng sau sự tích lũy tài sản của giới tỷ phú.

Oxfam tính toán rằng 36% tài sản của các tỷ phú hiên tại là từ thừa kế. Nghiên cứu của tạp chí Forbes cho thấy tất cả các tỷ phú dưới 30 tuổi đều được thừa kế tài sản, trong khi Ngân hàng UBS ước tính hơn 1.000 tỷ phú hiện nay sẽ chuyển giao trên 5,2 nghìn tỷ USD cho những người thừa kế trong vòng hai đến ba thập kỷ tới.

Tài sản của nhiều người trong giới siêu giàu, đặc biệt ở Châu Âu, có được là nhờ chủ nghĩa thực dân trong quá khứ và bóc lột các nước nghèo hơn - Oxfam cho biết. Ví dụ, tài sản của tỷ phú Vincent Bolloré, người đã dùng “đế chế” truyền thông khổng lồ của mình để phục vụ cánh hữu dân tộc chủ nghĩa ở Pháp, được xây dựng một phần từ các hoạt động thực dân ở Châu Phi.

Cơ chế khai thác tài sản này vẫn còn tiếp diễn đến ngày nay: một lượng tiền lớn vẫn chảy từ Nam Bán cầu tới các nước Bắc Bán cầu và vào túi những người giàu nhất ở đó. Đây là một hiện tượng được báo cáo của Oxfam mô tả là chủ nghĩa thực dân hiện đại.

Các nước thu nhập thấp và trung bình chi trung bình gần một nửa ngân sách quốc gia để trả nợ, chủ yếu cho các chủ nợ giàu có ở New York và London. Con số này vượt xa tổng chi tiêu của họ cho giáo dục và y tế cộng lại. Trong khoảng thời gian từ năm 1970 đến 2023, các chính phủ ở Nam Bán cầu đã trả 3,3 nghìn tỷ đô la Mỹ tiền lãi cho các chủ nợ ở Bắc Bán cầu.

Lịch sử của đế chế, phân biệt chủng tộc và bóc lột đã để lại di sản bất bình đẳng kéo dài. Ngày nay, tuổi thọ trung bình của người dân châu Phi vẫn ngắn hơn 15 năm so với người dân châu Âu. Nghiên cứu cho thấy mức lương ở Nam Bán cầu thấp hơn từ 87% đến 95% so với Bắc Bán cầu khi cùng một công việc có kỹ năng tương đương. Dù đóng góp tới 90% lao động vận hành nền kinh tế toàn cầu, người lao động ở các nước thu nhập thấp và trung bình chỉ nhận về 21% tổng thu nhập toàn cầu.

Phụ nữ trên toàn cầu thường phải làm các công việc phi chính thức rất bấp bênh, bao gồm làm việc nhà, so với nam giới. Trung bình lao động nhập cư ở các nước giàu kiếm được ít hơn 13% so với lao động bản địa, và khoảng cách thu nhập này thậm chí là 21% đối với lao động nhập cư là phụ nữ.

“Giới siêu giàu thường nói với chúng ta rằng trở nên giàu có đòi hỏi kỹ năng, bản lĩnh, và làm việc chăm chỉ. Nhưng sự thật là hầu hết tải sản của họ là do chiếm được, chứ không phải lao động mà có. Do đó, rất nhiều người được gọi là “tự thân” thực chất là nhờ thừa kế khối tài sản khổng lồ, được truyền lại qua nhiều thế hệ với đặc quyền không xứng đáng. Hàng tỷ đô la tài sản thừa kế không bị đánh thuế là một sự bất công nghiêm trọng, củng cố một tầng lớp quý tộc mới, nơi tài sản và quyền lực chỉ luân chuyển trong tay một số ít người,” theo ông Behar.