Vàm Kỳ Hôn

Còn Vàm là ngã ba sông. Vàm Kỳ Hôn là nơi tiếp giáp giữa sông Tiền với rạch Kỳ Hôn đi vào kinh Chợ Gạo. Theo Gia Định thành thông chí, trước khi có kinh Chợ Gạo, ghe thuyền từ Bến Nghé xuống miền Tây phải theo rạch Ông Lớn xuống hạ lưu sông Rạch Cát rồi qua sông Phước Lộc và sông Vàm Cỏ để tới sông Tra. Sau đó tiếp tục men theo rạch Kỳ Hôn để vòng ra sông Tiền về miền Tây.

Cũng có một tuyến khác là đi theo sông Tiền đến cửa Tiểu rồi ra biển Gò Công. Sau đó men theo bờ biển tới sông Soài Rạp, rồi theo sông Soài Rạp về Sài Gòn. Tuy nhiên, tuyến này rất xa và nguy hiểm bởi tàu thuyền thời đó chỉ đi sông chứ không ra biển được. Chính vì vậy nên sau khi chiếm đóng Nam kỳ, năm 1876, người Pháp cho đào kinh Chợ Gạo nối sông Tiền với sông Vàm Cỏ thông qua rạch Kỳ Hôn, tạo tuyển đường thủy ngắn nhất từ miền Tây đi Sài Gòn.

Như vậy, tính từ Sài Gòn xuống, Vàm Kỳ Hôn là điểm cuối của kinh Chợ Gạo.Từ Vàm Kỳ Hôn, rẽ trái đi tỉnh Bến Tre hoặc ra cửa biển, còn quẹo phải là về thành phố Mỹ Tho hoặc ngược lên thượng lưu sông Tiền.

Nghe đâu vào những năm một ngàn... tám trăm hồi đó, khúc miệng Vàm Kỳ Hôn như một cái chợ nổi, đông vui, náo nhiệt, nhất là khi trời dông, mưa bão, ghe thương hồ phải neo đậu chật kín miệng vàm. Chiều xuống, màu hoàng hôn kỳ vĩ rơi xuống miệng vàm, khách thương hồ ngơ ngẩn buột miệng "Kỳ Hôn". Rồi đêm xuống, mặt sông lấp loáng ánh đèn, xuồng ghe len lỏi khắp nơi ở miệng vàm, bán đủ thứ món ăn thức uống, vật dụng hàng ngày, giống như những tiệm tạp hóa trên sông. Khách thương hồ lấy làm ngạc nhiên quá, lại cũng buột miệng "Kỳ Hôn". Và cái tên Vàm Kỳ Hôn với nhiều giai thoại đã lưu truyền từ đó.

"Ghe lui còn để dấu dầm/Người thương đâu vắng chỗ nằm còn đây!". Đó là câu cảm thán của khách thương hồ mỗi lần qua lại Vàm Kỳ Hôn. Dù đã trải qua bao thăng trầm dâu bể, câu cảm thán ấy vẫn được người đời lưu giữ và kể cho nhau nghe mỗi khi nhắc đến: Vàm Kỳ Hôn!