Khuôn khổ pháp lý chưa theo kịp thực tế sở hữu tài sản số

Trong khuôn khổ buổi Toạ đàm "Chính sách thuế - tài sản và trách nhiệm của doanh nghiệp" do Cổng thông tin điện tử Chính phủ tổ chức chiều 21/8, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam Phan Đức Trung cho biết, theo báo cáo của tổ chức Chainalysis (chuyên về phân tích thị trường), năm 2022, dòng tài sản số hay là tài sản mã hóa vào thị trường Việt Nam khoảng 100 tỷ USD.

Chỉ một năm sau, đến năm 2023 dòng tài sản số đã lên đến 120 tỷ USD. Trong giai đoạn 2021 - 2022, Việt Nam luôn nằm trong top 3 toàn cầu về người sở hữu tài sản số, ước tính có đến 21% dân số Việt Nam sở hữu tài sản số. Tỷ lệ người dân sở hữu tài sản số của Việt Nam chỉ đứng sau UAE và Hoa Kỳ.

Ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI (Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam) tại buổi hội đàm đã đưa ra một số nhận định liên quan hành lang pháp lý cho tài sản số tại Việt Nam.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, mặc dù tài sản số hay tiền ảo trên thực tiễn đã rất phát triển nhưng về mặt pháp lý dường như chúng ta chưa theo kịp, chúng ta chưa có một khung khổ pháp lý cho loại tài sản này. Do đó, một trong những điểm mới và nổi bật trong dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số là lần đầu tiên đưa ra khái niệm về tài sản số.

"Chính vì chúng ta chưa có khung khổ pháp lý chính thức nên thời gian qua, có những hoạt động đầu tư kinh doanh buộc phải rời bỏ Việt Nam, ví dụ như Tập đoàn Sky Mavis, một tập đoàn kỳ lân công nghệ của Việt Nam có hệ sinh thái game, là doanh nghiệp thuần Việt Nam nhưng do chưa có khung khổ pháp lý cho tài sản trong game và hoạt động dựa trên cơ sở nội dung số, tài sản số rất lớn, nên cuối cùng họ chọn Singapore làm nơi đóng trụ sở", ông Đậu Anh Tuấn đơn cử một trường hợp cụ thể về việc vướng cơ chế chính sách điển hình dẫn đến "chảy máu chất xám" và vốn đầu tư.

Ông Trần Huyền Dinh – Tổng giám đốc Công ty AlphaTrue cho biết, trong thời gian qua, doanh nghiệp đã nhận được khá nhiều sự quan tâm từ Chính phủ, thông qua các chính sách thúc đẩy chuyển đổi số cũng như phát triển kinh tế số, đơn cử Quyết định 194/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ nhằm giúp Việt Nam ra khỏi danh sách xám; Dự thảo Nghị định cơ chế thử nghiệm có kiểm soát - Sandbox cho ngành Fintech tại Việt Nam và đặc biệt là dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số…

"Vẫn còn nhiều khó khăn đáng kể trong lĩnh vực tài sản số. Hiện nay, hành lang pháp lý về tài sản số chưa được hoàn thiện dẫn đến tình trạng thiếu rõ ràng trong việc xác lập quyền sở hữu và trách nhiệm thuế của doanh nghiệp. Rất nhiều trường hợp doanh nghiệp để phát triển dễ dàng hơn buộc phải chuyển qua các địa bàn lân cận như Singapore, Hong Kong. Điều này không chỉ tạo ra thách thức cho doanh nghiệp trong việc tuân thủ pháp luật mà còn gây khó khăn trong việc thu hút vốn, đặc biệt vốn đầu tư nước ngoài", ông Trần Huyền Dinh nhận định.

Có khung pháp lý sẽ hạn chế được "chảy máu chất xám"

Ông Đậu Anh Tuấn cũng đưa ra một số khuyến cáo, theo đó, với sự phát triển khoa học công nghệ mạnh mẽ như hiện tại, Việt Nam cần phải là điểm đến của các nhà đầu tư công nghệ số. Cần từng bước xây dựng khuôn khổ pháp lý, khi đó, công nghiệp công nghệ số dần được hình thành, phát triển mạnh mẽ, quyền và lợi ích của những người tham gia trong lĩnh vực này được bảo vệ. Nhu cầu có khung khổ pháp lý cho tài sản số, cho các giao dịch liên quan tới tài sản số là điều Việt Nam cần cân nhắc và nhanh chóng thúc đẩy.

Ông Trương Bá Tuấn - Phó Cục trưởng Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí, Bộ Tài chính nhận định, thời gian qua, Việt Nam không có khung pháp lý liên quan đến tài sản số. Trong khi đó, các giao dịch về tài sản số vẫn diễn ra thông qua sàn giao dịch nước ngoài và cá nhân. Vì vậy, cần thiết phải có khung pháp lý liên quan đến tài sản số. Trong khung pháp lý, cần phải xác định và làm rõ định nghĩa tài sản số là gì cũng như vị trí pháp lý của tài sản số? Nếu thừa nhận và quản lý tài sản số như tài sản thì đòi hỏi không chỉ sự tham gia của Bộ Tài chính mà của rất nhiều bộ, ngành có liên quan.

Ông Trương Bá Tuấn khẳng định, trường hợp dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số được Quốc hội thông qua, trong phạm vi và chức năng, Bộ Tài chính sẽ triển khai thực hiện các vấn đề liên quan, bao gồm cả hoàn thiện chính sách về thuế…

Dưới góc độ của một doanh nghiệp, ông Trần Huyền Dinh bày tỏ hy vong đối với dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số và các luật liên quan đến tài sản số sắp tới.

Các hành lang pháp lý này sẽ mang lại sự minh bạch, cụ thể, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong lĩnh vực này, đồng thời hạn chế sự chảy máu chất xám, cũng như thu hút nhiều dòng vốn nước ngoài vào Việt Nam. Doanh nghiệp mong muốn thúc đẩy nhanh hơn nữa quá trình cho các doanh nghiệp thử nghiệm cũng như ứng dụng công nghệ mới, có sự kiểm soát nhất định. 

"Chúng tôi tin tưởng rằng khi các quy định về tài sản số được luật hóa cụ thể, minh bạch hơn thì doanh nghiệp sẽ có thêm động lực, niềm tin để tiếp tục đầu tư, phát triển, góp phần vào sự phát triển của ngành công nghiệp số tại Việt Nam", ông Trần Huyền Dinh bày tỏ kỳ vọng.