Dữ liệu từ Hiệp hội phân bón Việt Nam cho biết, hiện nhu cầu về ure của nước ta mỗi năm chỉ khoảng 1,6 đến 1,8 triệu tấn. Trong khi năng lực sản xuất ure của 4 nhà máy trong nước gồm Đạm Cà Mau, Đạm Phú Mỹ, Đạm Ninh Bình, Đạm Hà Bắc đã xấp xỉ khoảng 3 triệu tấn. Như vậy, nguồn cung ure trong nước đã ổn định và dư thừa nhiều năm qua.

Chính vì vậy, các DN đã tiến hành xuất khẩu mặt hàng này để mang về nguồn ngoại tệ cho đất nước. Tuy nhiên, hiện tại những "rào cản" về thuế khiến cho việc cạnh tranh mặt hàng ure này gặp khó ngay tại thị trường nội địa.

Doanh nghiệp sản xuất ure trong nước đối mặt với nhiều khó khăn

6 tháng đầu năm 2023, doanh nghiệp sản xuất phân bón ure phải đối mặt với rất nhiều khó khăn khi giá ure và NH3 trong nước liên tục giảm mạnh theo giá thế giới.

Trong bối cảnh ure trong nước dư thừa, tình hình xuất khẩu phân bón ure của Việt Nam 6 tháng năm 2023 cũng gặp nhiều khó khăn. Giá ure xuống thấp khiến các doanh nghiệp rơi vào tình trạng hàng tồn kho nhiều, thậm chí càng xuất khẩu càng lỗ.

Nếu như thời điểm tháng 1/2022, giá ure xuất khẩu lên tới xấp xỉ 1.000 USD/tấn, các doanh nghiệp trong ngành xuất khẩu thuận lợi, thu được lợi nhuận lớn thì đến hiện tại, giá ure xuất khẩu đã rớt xuống dưới 400 USD/tấn. Với mức giá này, các doanh nghiệp sản xuất phân bón không có lợi nhuận.

Còn theo Investing.com, hợp đồng tương lai phân urê ngày 29/6/2023 có giá 285,5 USD/tấn, giảm hơn một nửa so với cùng kỳ năm ngoái.

Chính bởi những khó khăn trên, SSI Research dự báo kết quả kinh doanh của 2 "ông lớn" ngành ure sụt giảm mạnh trong quý II/2023.

Cụ thể, với Công ty CP Phân bón Dầu khí Cà Mau (Đạm Cà Mau, HoSE: DCM), SSI Research ước tính lợi nhuận trước thuế (LNTT) trong quý II/2023 của DN này đạt 210 tỷ đồng (giảm 81% so với cùng kỳ). Lợi nhuận của DCM bị ảnh hưởng bởi (1) giá urê điều chỉnh mạnh, (2) nhu cầu tiêu thụ yếu kéo theo sản lượng tiêu thụ urê giảm và (3) chi phí khí đầu vào tăng do tỷ trọng sử dụng lượng khí từ mỏ khí có giá cao tăng lên.

Trong khi đó, với Tổng công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí (Đạm Phú Mỹ, HoSE: DPM), SSI Research ước tính lợi nhuận trước thuế trong quý II/2023 của DPM đạt 350 tỷ đồng (giảm 79% so với cùng kỳ) do giá urê điều chỉnh mạnh, sản lượng tiêu thụ giảm trong khi chi phí vận chuyển tăng.

Kỳ vọng vào việc sửa đổi chính sách thuế

Ngoài những khó khăn khách quan của thị trường, các doanh nghiệp ure trong nước cũng đang phải gánh chịu những khó khăn, bất lợi khác đến từ chính sách thuế đối với mặt hàng này.

Cụ thể, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các Luật về thuế quy định phân bón là đối tượng không chịu thuế VAT khiến không chỉ doanh nghiệp phân bón chịu thiệt vì toàn bộ thuế giá trị gia tăng đầu vào không được khấu trừ hàng năm mà nông nghiệp, người nông dân cũng bị ảnh hưởng do phải mua phân bón với giá thành cao hơn 5% - 8% do doanh nghiệp phải hạch toán một phần thuế không được khấu trừ vào chi phí sản xuất.

Thêm vào đó, hiện xuất khẩu ure vẫn chịu mức thuế 5% theo quy định của Bộ Tài chính.  Bởi, ure được xét vào nhóm mặt hàng phân bón có giá trị tài nguyên khoáng sản cộng chi phí năng lượng chiếm từ 51% giá thành sản phẩm trở lên, nên chịu thuế xuất khẩu 5%.

Việc áp thuế xuất khẩu 5%, theo các chuyên gia, sẽ ảnh hưởng lớn đối với sản xuất phân bón trong nước, tạo sự cạnh tranh không bình đẳng giữa doanh nghiệp phân bón trong nước và phân bón nhập khẩu; làm giảm sức cạnh tranh với sản phẩm của Trung Quốc, Thái Lan khi xuất khẩu vào các nước trong khu vực.

"Chính phủ nên xem xét lại chính sách thuế để khuyến khích xuất khẩu ure trong bối cảnh phân bón đã dư thừa, ổn định được nguồn cung trong nước", đại diện một DN sản xuất ure đề nghị.

Nghiêm trọng hơn, chính sách thuế hiện nay khiến phân bón Việt thua ngay trên sân nhà vì không có lợi thế cạnh tranh với phân bón nhập khẩu.

Cụ thể, số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, lượng phân bón nhập khẩu các loại vào Việt Nam, nhất là urê đã tăng khoảng 3 lần và con số này liên tục tăng trong những năm qua.

Một phần nguyên nhân là do họ được hưởng lợi từ việc cắt giảm thuế nhập khẩu ở Việt Nam theo cam kết của các hiệp định thương mại tự do (FTA), khiến các doanh nghiệp nước ngoài có điều kiện hạ giá bán phân bón để cạnh tranh với phân bón nội địa.