Phụ thuộc

Amoxicillin, một loại thuốc họ hàng của penicillin là loại kháng sinh được kê đơn nhiều nhất ở Mỹ, nhưng không phải ai cũng biết chúng luôn trong tình trạng thiếu hụt kinh niên, chỉ có một nhà sản xuất tại Mỹ, và Trung Quốc kiểm soát 80% nguyên liệu thô cần thiết để sản xuất loại thuốc này.

Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa áp thuế đối với hàng nhập khẩu dược phẩm, làm nổi bật sự phụ thuộc của Mỹ vào nguồn cung cấp thuốc quan trọng từ nước ngoài.

Theo tính toán của CNN dựa trên dữ liệu thương mại từ Cục Thống kê, năm ngoái, 96% lượng nhập khẩu hydrocortisone (thành phần hoạt tính trong kem chống ngứa), 90% lượng nhập khẩu ibuprofen (có trong các loại thuốc giảm đau không kê đơn thông thường) và 73% lượng nhập khẩu acetaminophen (có trong các loại thuốc giảm đau khác) của Mỹ đều đến từ Trung Quốc.

Leland Miller, một ủy viên của Ủy ban Đánh giá Kinh tế và An ninh Mỹ - Trung Quốc, cho biết các "điểm nghẽn" mà Trung Quốc nắm giữ đối với nguồn cung cấp dược phẩm của Mỹ là "có hại cho an ninh của Mỹ".

Cho đến nay, Trung Quốc chưa đưa ra lời đe dọa công khai chính thức nào về việc biến vị thế thống lĩnh của mình thành vũ khí trong phân khúc này của ngành dược phẩm. Nhưng thuế quan của ông Trump đối với ngành này, nếu được áp dụng, có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu thuốc hiện tại và đẩy giá thuốc lên cao đối với người Mỹ, làm suy yếu lời hứa của ông về việc giảm chi phí chăm sóc sức khỏe.

Thuốc generic, được thiết kế để cung cấp hiệu quả điều trị tương tự như thuốc có nhãn hiệu và được phát hành sau khi bằng sáng chế hết hạn, chiếm 90% tổng số đơn thuốc tại Mỹ. Ấn Độ sản xuất nhiều loại thuốc generic này, thường từ các thành phần nhập khẩu từ Trung Quốc.

Nỗ lực áp thuế

Mặc dù những người trong ngành và các chuyên gia đều thừa nhận rằng Mỹ phụ thuộc rất nhiều vào dược phẩm Trung Quốc, nhưng lại có rất ít dữ liệu toàn diện về mức độ phụ thuộc này trong toàn ngành, vì các công ty dược phẩm lớn có ít động lực để tiết lộ những thông tin như vậy.

Đó là một phần lý do tại sao vào tháng trước, chính quyền Trump đã mở cuộc điều tra về hoạt động nhập khẩu dược phẩm như một phần trong nỗ lực áp thuế đối với ngành này vì lý do an ninh quốc gia.

Mối lo ngại về sự phụ thuộc của Hoa Kỳ vào dược phẩm Trung Quốc không phải là mới. Ngay từ năm 2019, Ủy ban Đánh giá Kinh tế và An ninh Hoa Kỳ-Trung Quốc đã khuyến nghị Quốc hội đánh giá các điểm yếu của ngành dược phẩm Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, tiến độ phát triển chuỗi cung ứng dược phẩm của Mỹ vẫn chậm. Vào cuối tháng 4, Trump cho biết các công ty dược phẩm "sẽ phải" sản xuất thuốc tại Hoa Kỳ hoặc phải đối mặt với "bức tường thuế quan".

Một mục tiêu chính đằng sau lời đe dọa áp thuế dược phẩm của Trump là sản xuất thuốc "trong nước". Một nghiên cứu của Mỹ năm 2021 cho thấy Mỹ nhập khẩu 72% các loại thuốc thiết yếu .

Nhưng các chuyên gia cho biết thuế quan khó có thể đạt được mục tiêu đó đối với thuốc generic, vốn đã trở thành hàng hóa, với giá cả là yếu tố phân biệt chính. Ngược lại, thuốc có tên thương hiệu được bảo vệ bằng sáng chế và do đó có giá cao hơn và biên lợi nhuận lớn hơn.

Thay vào đó, thuế quan không chỉ làm tăng chi phí y tế cho bệnh nhân mà còn có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu thuốc đang diễn ra bằng cách đẩy các nhà sản xuất thuốc generic ra khỏi thị trường Mỹ. Ngay cả khi họ sẵn sàng xây dựng các cơ sở sản xuất thuốc tại Mỹ, quá trình này có thể mất nhiều năm.

Trung Quốc nổi lên trong chuỗi cung ứng dược phẩm

Sự thống trị của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng thuốc toàn cầu là một phần không thể thiếu trong vị thế là công xưởng của thế giới. Trong nhiều thập kỷ, việc theo đuổi chi phí sản xuất thấp hơn đã thúc đẩy các nhà sản xuất thuốc chuyển sản xuất từ các nước phương Tây sang những nơi như Trung Quốc và Ấn Độ.

Trung Quốc đóng vai trò to lớn trong chuỗi cung ứng thuốc vì nước này sản xuất đáng kể các hợp chất hóa học quan trọng, được gọi là nguyên liệu đầu vào chính hay KSM, cần thiết để sản xuất các thành phần hoạt tính, được gọi là thành phần dược phẩm hoạt tính hay API.

Qingpeng Zhang, phó giáo sư tại Khoa Y LKS của Đại học Hong Kong, cho biết các nhà sản xuất Trung Quốc cũng được hưởng lợi từ các chính sách khuyến khích và trợ cấp của Bắc Kinh dành cho ngành dược phẩm kể từ đầu những năm 2000, dẫn đến sự hình thành các cụm công nghiệp trong nước.

Ông cho biết: “Những cụm ngành công nghiệp này, giúp giảm tổng chi phí trong khi vẫn duy trì chất lượng… cuối cùng đã biến Trung Quốc trở thành địa điểm lý tưởng để sản xuất thuốc gốc và API trong môi trường thương mại tự do”.

Theo Ronald Piervincenzi, Tổng giám đốc điều hành của USP, bên cạnh chi phí thấp hơn, tác động môi trường của việc sản xuất thuốc cũng góp phần vào sự phát triển của Trung Quốc trong lĩnh vực này, vì Mỹ và Liên minh châu Âu thường có quy định chặt chẽ hơn về môi trường.

Đẩy mạnh chính sách lớn

Bên cạnh lợi thế về chi phí, ngành công nghiệp dược phẩm của Trung Quốc cũng được chính phủ thúc đẩy. Năm 2015, nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đã công bố chiến lược công nghiệp “Made in China 2025”, trong đó xác định dược phẩm sinh học và các sản phẩm y tế tiên tiến là các ngành chính để phát triển trong nỗ lực rộng lớn hơn nhằm giảm sự phụ thuộc của đất nước vào công nghệ nước ngoài.

Đại dịch Covid-19 càng phơi bày sự phụ thuộc của toàn cầu vào Trung Quốc về nguồn cung dược phẩm – và là lời nhắc nhở với Bắc Kinh về lợi thế chiến lược mà sự thống trị đó mang lại.

Trong một tạp chí do nhà nước quản lý năm 2020, Chủ tịch Tập Cận Bình cho biết Trung Quốc phải củng cố vị thế lãnh đạo trong các ngành công nghiệp có lợi thế và "thắt chặt sự phụ thuộc của các chuỗi công nghiệp toàn cầu vào Trung Quốc để xây dựng các biện pháp đối phó mạnh mẽ và khả năng răn đe chống lại việc cắt nguồn cung bên ngoài có chủ đích".

Vào năm 2021, trong thời kỳ đỉnh điểm của dịch bệnh, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc, cơ quan hoạch định nhà nước, đã nhấn mạnh API là “sức mạnh chủ chốt trong sự tham gia của ngành dược phẩm Trung Quốc vào cuộc cạnh tranh toàn cầu”.

Li Daokui, giáo sư tài chính tại Đại học Thanh Hoa ở Bắc Kinh và là cố vấn của Bắc Kinh, thậm chí còn gợi ý rằng Trung Quốc, xét đến vị trí chiến lược của mình trong việc sản xuất nguyên liệu thô cho vitamin và thuốc kháng sinh, có thể hạn chế nguồn cung cấp thuốc cho Mỹ như một "biện pháp đối phó" với các lệnh trừng phạt của Mỹ.

Nguy cơ tác dụng ngược của chính sách thuế

Mặc dù ông Trump không phải là tổng thống Mỹ đầu tiên thúc đẩy sản xuất thuốc trong nước, nhưng ông là người đầu tiên thực hiện điều này thông qua mối đe dọa về thuế quan toàn diện. Một số công ty đã tuân theo.

Ví dụ, công ty AstraZeneca của Anh đang chuyển hoạt động sản xuất một số loại thuốc nhất định từ châu Âu sang Mỹ, sau kế hoạch đầu tư 3,5 tỷ USD được công bố vào cuối năm ngoái. Tương tự như vậy, các công ty bao gồm Johnson & Johnson và Eli Lilly đã cam kết mở rộng hoạt động tại Mỹ.

Nhưng các công ty này chủ yếu tập trung vào các loại thuốc được cấp bằng sáng chế. Stephen Farrelly, giám đốc toàn cầu về dược phẩm và chăm sóc sức khỏe tại tập đoàn ngân hàng Hà Lan ING, lưu ý rằng Mỹ chiếm 44% doanh số bán dược phẩm toàn cầu vào năm 2023, khiến các nhà sản xuất thuốc được cấp bằng sáng chế phải duy trì sự hiện diện tại quốc gia này. Câu chuyện lại khác đối với thuốc generic vì biên lợi nhuận của chúng thường chỉ bằng một nửa so với thuốc có thương hiệu.

“Với hồ sơ biên lợi nhuận của họ, họ không đủ khả năng đưa ra quyết định đầu tư dài hạn khi có quá nhiều bất ổn xung quanh” - ông nói. “Ngay cả khi có thể, sẽ mất hơn 5 năm để bắt đầu đưa sản xuất trở lại”.

Các chuyên gia cho biết, thuế quan đối với dược phẩm cuối cùng sẽ đổ lên đầu bệnh nhân, làm gia tăng sự chênh lệch về sức khỏe trong một hệ thống chăm sóc sức khỏe vốn đã căng thẳng. Vì thuốc generic rẻ hơn thuốc có thương hiệu tới 85%, nên bệnh nhân có thu nhập thấp và những người không có bảo hiểm y tế phụ thuộc vào chúng một cách không cân xứng.

Một nghiên cứu vào tháng 4 do nhóm vận động hành lang dược phẩm chính của Mỹ, Pharmaceutical Research and Manufacturers of America, ủy quyền, tiết lộ rằng mức thuế 25% sẽ làm tăng chi phí dược phẩm nhập khẩu thêm 50,8 tỷ USD mỗi năm, khiến giá tăng 12,9% nếu áp dụng cho người tiêu dùng.

ING cũng phát hiện rằng mức thuế 25% đối với một loại thuốc điều trị ung thư thông thường có thể làm tăng giá thuốc lên tới 10.000 USD cho đơn thuốc 24 tuần.

Thay vì đạt được mục tiêu dự kiến là đưa sản xuất về trong nước, các chuyên gia cho biết mức thuế quan có thể khiến các nhà sản xuất thuốc generic từ bỏ hoàn toàn thị trường Mỹ.

Piervincenzi cho biết, cần có các biện pháp khuyến khích khác ngoài thuế quan để tạo ra chuỗi cung ứng thuốc có khả năng phục hồi. Và không giống như các ngành công nghiệp khác, sự gián đoạn hoặc tình trạng thiếu hụt nguồn cung thuốc có thể gây ra hậu quả đe dọa đến tính mạng.