Phân tích về mặt bằng lãi suất huy động và cho vay hiện nay, Ngân hàng Nhà nước cho biết hiện chênh lệch tiền gửi và tín dụng bằng VND ở mức 167.000 tỷ đồng; hệ số sử dụng vốn trên thị trường 1 (tỉ lệ tín dụng/huy động vốn thị trường 1) ở mức 101,45%, giảm so với mức 102,28% cuối năm 2022, nhưng vẫn ở mức rất cao.

Hệ thống ngân hàng chủ yếu huy động vốn ngắn hạn nhưng vẫn phải đáp ứng các nhu cầu cho vay trung dài hạn. Đồng thời, áp lực gia tăng lãi suất luôn tồn tại, do Việt Nam có độ mở kinh tế lớn, biến động của thị trường tài chính, tiền tệ thế giới tác động nhanh và mạnh lên lãi suất, tỷ giá trong nước.

Cơ quan này khẳng định hệ thống ngân hàng là kênh cung ứng vốn chủ yếu cho nền kinh tế. Tuy nhiên, kinh tế Việt Nam lại phụ thuộc chủ yếu vào nguồn vốn tín dụng ngân hàng, với tỷ lệ tín dụng/GDP cuối năm 2022 ở mức 125,34%. Trong khi nhu cầu vốn để phát triển kinh tế luôn ở mức cao, tạo áp lực lên lãi suất cho vay.

Cùng với đó, áp lực lạm phát khiến người dân luôn kỳ vọng lãi suất tăng, ngân hàng khó giảm lãi suất tiết kiệm, dẫn đến khó kéo giảm lãi vay như kỳ vọng. Huy động vốn đến ngày 27/4 mới  tăng 1,78%, bằng gần 50% so với tốc độ tăng trưởng tín dụng 3,04%.

Một công cụ hỗ trợ được đánh giá tích cực cho thị trường là Thông tư 02 của Ngân hàng Nhà nước ban hành ngày 23/4 vừa qua, cho phép cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ khách hàng gặp khó khăn.

Theo nhận định của Công ty chứng khoán VN Direct, Thông tư 02 sẽ phần nào tháo gỡ những vấn đề về thanh khoản của các doanh nghiệp, cứu lấy các doanh nghiệp có nền tảng cơ bản tốt, đặc biệt là doanh nghiệp bất động sản. Và điều này cũng sẽ tác động tích cực đến ngân hàng. Bởi áp lực trích lập dự phòng đối với các ngân hàng sẽ được giảm thiểu, khi nợ tái cơ cấu sẽ được phân bổ trong 2 năm 2023 và 2024.

Tuy nhiên, theo Ngân hàng  Nhà nước, khi cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ khách hàng gặp khó khăn, có nghĩa ngân hàng chưa thu nợ đến hạn của khách, trong khi vẫn phải bảo đảm chi trả tiền gửi. Điều này làm giảm doanh số cho vay và chậm lại vòng quay vốn trong nền kinh tế, cũng gây áp lực trở lại lên khả năng cân đối vốn và dư địa giảm lãi suất của ngân hàng.

Ngân hàng Nhà nước cho rằng theo quy định hiện hành, việc xem xét quyết định về lãi suất cho vay là do ngân hàng và khách hàng thỏa thuận, theo cung cầu vốn thị trường và mức độ tín nhiệm của khách hàng, trừ các trường hợp lãi suất thị trường có biến động hoặc hoặc cơ quan điều hành tăng/giảm các mức lãi suất điều hành.

Trong khi đó, một số ngân hàng quy mô nhỏ duy trì lãi suất tiền gửi ở mức cao để giữ khách hàng, cũng làm cho việc giảm mặt bằng lãi suất cho vay trở nên khó khăn hơn.

Hiện Ngân hàng Nhà nước quy định lãi suất cho vay ngắn hạn của ngân hàng tối đa bằng VND hiện ở mức 4,5%/năm, nhằm đáp ứng một số nhu cầu vốn, giảm chi phí vốn vay, tăng khả năng tiếp cận vốn cho thị trường.

Dù vậy, mặt bằng lãi suất thị trường đã và đang dần ổn định. Hiện lãi suất cho vay phát sinh mới của các ngân hàng ở mức khoảng 9,3%/năm. Mức này giảm 0,65% điểm phần trăm so với cuối năm 2022. 

Với tiền gửi, lãi suất bình quân phát sinh mới của các ngân hàng thương mại khoảng 6,3%/năm, giảm 0,1-0,6% điểm phần trăm ở hầu hết kỳ hạn.