Trong bối cảnh bất ổn thương mại toàn cầu gia tăng, Úc lẽ ra nên mở rộng và đa dạng hóa các mối quan hệ kinh tế. Tổng thống Mỹ Donald Trump đang tái áp dụng chiến lược "Nước Mỹ trên hết" với loạt thuế quan mới, rút khỏi các hiệp định đa phương và thúc đẩy sản xuất nội địa.

Cùng lúc đó, Trung Quốc – đối tác thương mại lớn nhất của Úc – cũng thường xuyên sử dụng thương mại như một công cụ địa chính trị. Năm 2020, Bắc Kinh áp thuế hơn 200% đối với rượu vang Úc, khiến giá trị xuất khẩu của ngành này sụt giảm tới 30%.

Vì vậy, việc đa dạng hóa kinh tế không chỉ là lựa chọn hấp dẫn mà còn là một chiến lược cần thiết.

Việt Nam – cơ hội đang mở rộng

Việt Nam hiện đang nổi lên như một điểm sáng kinh tế và chiến lược. Đất nước này đang nỗ lực khẳng định vị thế như một cường quốc mới nổi, theo The Conversation.

Kể từ khi thực hiện chính sách Đổi Mới năm 1986, Việt Nam đã mở cửa nền kinh tế, khuyến khích sở hữu tư nhân và cải tổ các doanh nghiệp nhà nước. Nhờ đó, từ mức tăng trưởng chỉ 1,6% vào năm 1980, Việt Nam hiện được dự báo sẽ lọt vào top 20 nền kinh tế lớn nhất thế giới vào năm 2050.

Riêng trong năm 2023, Việt Nam đã thu hút 8,5 tỷ đô la Úc vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài – một minh chứng cho niềm tin mạnh mẽ từ nhà đầu tư quốc tế.

Lễ kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước vào ngày 30/4/2025 cho thấy rõ sự phát triển vượt bậc của Việt Nam, với các màn diễu binh, trình chiếu thực tế ảo và triển lãm công nghệ cao.

Úc "chậm chân" ở Việt Nam

Dù gần gũi về địa lý và có nhiều lợi ích chung, sự hiện diện kinh tế của Úc tại Việt Nam vẫn khá mờ nhạt. Năm 2023, vốn đầu tư trực tiếp từ Úc vào Việt Nam chỉ đạt 3 triệu đô la Úc, xếp thứ 22 – sau cả Thụy Sĩ và Seychelles.

Về thương mại, chênh lệch cũng rất lớn: Việt Nam chỉ chiếm 2,33% xuất khẩu và 1,4% nhập khẩu của Úc. Tổng kim ngạch hai chiều giữa hai nước năm 2022 đạt 26,3 tỷ đô la Úc – trong khi thương mại giữa Việt Nam và Mỹ cùng năm vượt 191,9 tỷ đô la Úc.

Một số doanh nghiệp Úc đã có mặt tích cực tại Việt Nam như BlueScope Steel, Linfox và SunRice trong các lĩnh vực sản xuất, hậu cần và nông nghiệp. Đại học RMIT cũng là đơn vị tiên phong trong giáo dục quốc tế, với ba cơ sở tại Việt Nam từ năm 2000. Các tên tuổi như ANZ và Qantas cũng có sự hiện diện đáng kể.

Tuy vậy, hơn 98% doanh nghiệp Úc là doanh nghiệp vừa và nhỏ và phần lớn trong số này vẫn vắng bóng tại Việt Nam. Họ thường chọn các hình thức xuất khẩu hoặc hợp tác phân phối thay vì đầu tư trực tiếp.

Doanh nghiệp Úc lâu nay thường ưu tiên thị trường nói tiếng Anh hoặc có thu nhập cao – nơi họ cảm thấy quen thuộc về văn hóa, pháp lý và thể chế.

Ngược lại, môi trường kinh doanh tại Việt Nam thiên về quan hệ cá nhân, điều này gây khó khăn cho các công ty thiếu mạng lưới và kiến thức địa phương. Đặc biệt, các doanh nghiệp vừa và nhỏ phải đối mặt với rào cản thể chế, thiếu hỗ trợ, thiếu thông tin thị trường và khó xây dựng mạng lưới tại chỗ.

Chính phủ Úc đang tích cực thay đổi tình hình

Chính phủ Úc đã có bước đi nhằm cải thiện tình hình. Chiến lược Tăng cường Gắn kết Kinh tế (Enhanced Economic Engagement Strategy) ra mắt năm 2021 nhằm mục tiêu tăng gấp đôi đầu tư hai chiều giữa Việt Nam và Úc đồng thời đưa hai nước vào top 10 đối tác thương mại của nhau.

Chiến lược xác định các lĩnh vực ưu tiên như nông nghiệp, giáo dục, năng lượng sạch, công nghệ số và sản xuất. Tuy nhiên, chiến lược này không kèm theo các cơ chế bảo vệ pháp lý, giảm thuế hoặc giải quyết tranh chấp.

Trong khi đó, Nhật Bản, Hàn Quốc và Liên minh châu Âu đã triển khai các chiến lược phối hợp toàn diện, bao gồm hỗ trợ tài chính, khung pháp lý rõ ràng và dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp tại chỗ.

EU thậm chí còn tích hợp xúc tiến thương mại với sự đảm bảo pháp lý thông qua Hiệp định Thương mại Tự do EU – Việt Nam (EVFTA). Nếu không có các công cụ tương tự, các sáng kiến của Úc có nguy cơ không đạt được hiệu quả như kỳ vọng.

Việc nâng cấp quan hệ song phương Việt-Úc lên “Đối tác Chiến lược Toàn diện” năm ngoái cũng là một tín hiệu chính trị tích cực.

Tuy nhiên, để tận dụng tiềm năng của mối quan hệ này, Úc cần cam kết chính sách dài hạn: giảm rào cản gia nhập thị trường, khuyến khích doanh nghiệp vừa và nhỏ, đồng thời thúc đẩy phát triển kỹ năng chung. Nhà đầu tư cũng cần được hỗ trợ về pháp lý và thể chế.

Úc có tiềm năng lớn để mở rộng sang các lĩnh vực mới nổi tại Việt Nam như năng lượng tái tạo, công nghệ số, y tế, giáo dục nghề, cơ sở hạ tầng thông minh và công nghệ nông nghiệp.

Việt Nam đang ưu tiên tăng trưởng bền vững, chuyển đổi số và đào tạo nhân lực – những lĩnh vực rất phù hợp với thế mạnh của Úc. Đây là cơ hội cho một mối quan hệ hợp tác chiến lược, có thể định hình vị thế dài hạn của Úc tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.