Nhận diện các thách thức đặt ra với logistics Việt Nam trong giai đoạn mới

Singapore là một ví dụ điển hình cho thành công trong cuộc cạnh tranh khốc liệt này. Tuy là quốc đảo nhưng Singapore được biết đến là một trong những quốc gia tiên tiến nhất thế giới trong lĩnh vực logistics. Singapore này được xem là hình mẫu trong quy hoạch, đầu tư và khai thác phát triển ngành dịch vụ logistics của tầm khu vực và thế giới.

"Siêu cảng Việt Nam" giúp kết nối mạng lưới logistics Đông Nam Á

Theo Ngân hàng Thế giới- World Bank, Việt Nam đứng thứ 43 trong bảng xếp hạng chỉ số hiệu quả logistics (LPI) 2023. Đứng vị trí số 1 trong bảng này là Singapore.

Theo Hiệp hội doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam (VLA), hiện chi phí logistics của Việt Nam trung bình ở mức 16,8-17% GDP, cao hơn nhiều so với mức bình quân chung là 10,6% của thế giới. Trong khu vực ASEAN, chi phí logistics Việt Nam cao hơn các nước Singapore (đang ở mức 8,5%), Malaysia (13%) và Thái Lan (15,5%).

Hiện nay, Tập đoàn YCH từ Singapore và T&T Group của doanh nhân Đỗ Quang Hiển (Hà Nội) đang cùng triển khai dự án "ICD Vĩnh Phúc - Việt Nam SuperPort" với vốn đầu tư hơn 200 triệu USD ở Vĩnh Phúc gần với Hà Nội.

Công ty thực hiện dự án được mang tên T&Y SuperPort Vĩnh Phúc, viết tắt T&Y, là liên doanh giữa YCH và T&T. Theo ông Yap Kwong Weng, CEO của liên doanh, dự án sẽ tích hợp các giải pháp trí tuệ nhân tạo (AI) đã được triển khai thành công tại dự án "Thành phố Chuỗi cung ứng" (Supply Chain City - SCC) ở Singapore mà YCH đã phát triển thành công.

Điển hình là hệ thống lưu trữ và lấy hàng tự động (ASRS), xe dẫn đường tự động điều hướng (AGV), hệ thống quản lý tồn kho bằng drone (thiết bị bay điều khiển bằng sóng radio), robot di động tự động.

Theo tính toán của liên doanh T&Y, việc áp dụng công nghệ ASRS có thể tối ưu hóa không gian lưu trữ hàng hóa lên đến 7 lần và giảm thiểu 95% thời gian vận chuyển hàng hóa trong kho.

Ngoài ra, dùng drone và hệ thống camera cố định để kiểm soát hàng hóa sẽ giúp rút ngắn thời gian rất nhiều vì sẽ chỉ mất 12 phút để hoàn thành việc kiểm đếm; trong khi trước đó sẽ cần đến 2 người và phải mất tới 1 ngày để kiểm đếm hàng hóa của 1 phần kho có diện tích lớn.

Được biết, dự án Việt Nam SuperPort được kỳ vọng sẽ là góp phần giúp ngành logistics Việt Nam cải thiện khả năng cạnh tranh. Việt Nam SuperPort chính là "siêu cảng" (dịch từ chữ super port) đầu tiên trong mạng lưới logistics thông minh ASEAN (ASLN) – là sáng kiến kinh tế của khối ASEAN nhằm kết nối logistics khu vực Đông Nam Á với mục tiêu hỗ trợ kế hoạch tổng thể về kết nối ASEAN năm 2025.

Do tầm quan trọng đó, dự án logistics đa phương thức này có diện tích lên đến 83 ha và sẽ kết nối 20 khu công nghiệp miền Bắc với các cảng biển và sân bay lớn, bao gồm Hải Phòng, Nội Bài, và kéo dài đến Vân Nam và Côn Minh (Trung Quốc).

Thách thức lớn cho doanh nghiệp logistics trong nước

Theo thống kê từ Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), hiện nay, chi phí logistics tại các doanh nghiệp bán lẻ ở Việt Nam chiếm tỷ trọng khá lớn trong giá thành, từ 10-20%. Trong chi phí logistics, vận chuyển có tỷ lệ cao nhất khoảng, chiếm khoảng 60-80%. Do đó, việc tối ưu hóa chi phí vận chuyển không những giúp doanh nghiệp cắt giảm chi phí, mà còn đóng góp đáng kể vào việc giảm lượng phát thải từ hoạt động vận chuyển.

Theo Tiến sĩ Trần Thị Thu Hương, Trưởng bộ môn logistics và chuỗi cung ứng (Trường đại học Thương mại), một khảo sát gần đây cho thất khoảng 66% doanh nghiệp logistics Việt Nam có mục tiêu xanh trong chiến lược phát triển kinh doanh.

Tuy nhiên, từ chiến lược đến thực tế triển khai vẫn còn khoảng cách lớn; chủ yếu là do kinh phí. Đa phần các công ty logistics nội địa là doanh nghiệp vừa và nhỏ, nguồn tài chính có giới hạn, vì vậy chuyển đổi xanh, ứng dụng số hóa hay trí tuệ nhân tạo AI thật sự là thách thức.

Một ví dụ dễ thấy trong chuyển đổi xanh là lắp đặt hệ thống điện mặt trời trên mái của các trung tâm logistics và phân phối hàng hóa. Thay đổi này cũng phù hợp với chiến lược thực hiện Net Zero (trung hòa carbon) của Việt Nam đến năm 2050.

Ngoài ra, đầu tư vào công nghệ mới sẽ giảm mạnh chi phí cho ngành. Theo đại diện của Lazada Logistics Park (thuộc Lazada Group trong hệ sinh thái của người khổng lồ Alibaba từ Trung Quốc), trung tâm logistics này tại Khu công nghiệp Sóng Thần 1 - tỉnh Bình Dương đã đầu tư vào các công nghệ hiện đại; kết quả là hiệu quả hoạt động được nâng cao, chi phí nhân công thấp.

Lazada Logistics Park khai trương hoạt động tháng 3/2023 với tổng diện tích gần 2 ha. Trung tâm có khả năng xử lý tới 1 triệu bưu kiện mỗi ngày và mức độ tự động hóa lên đến 99% nhờ hệ thống công nghệ hiện đại gồm trí tuệ nhân tạo AI và Machine Learning (học máy). Trung tâm đã hỗ trợ Lazada đáp ứng nhu cầu mua sắm trực tuyến ngày càng tăng cao tại Việt Nam.